YENİ TÜRK TİCARET KANUNU UYARINCA TİCARİ DEFTERLER

( 30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 6335 sayılı Kanun uyarınca yapılan değişiklikler dikkate alınarak yeniden düzenlenmiştir.)

 

Her tacir Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca gerekli ticari defterleri tutmakla yükümlüdür.(18.m). Bu yükümlülükten hiçbir tacir ayrık tutulmamıştır, emredici niteliktedir. Tacirin tüzel kişi olması halinde defterleri tutma sorumluluğu yöneticilere ve yönetim kuruluna aittir.

 

TTK 18. Madde metninde ‘ bu Kanun hükümleri uyarınca’ ibaresi bulunmaktadır. Bu ibare bilinçli olarak eklenmiştir. Böylece ticari defterlerin TTK hükümlerine göre tutulmalarının gerekli olduğuna vurgu yapılmıştır. Amaç ticari defterlerin TTK’na dolayısıyla Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun düzenlemelerine göre tutulacağı, Vergi Usul Kanunu ve diğer vergi mevzuatının burada bir rolünün bulunmadığını belirtmektedir. Bu konuda tereddüt duyulmaması arzu edilmektedir. Vergi Usul Kanunu’nun ticari defterlere ilişkin hükümleri sadece vergi ile ilgili olarak uygulanır.[1]

 

Ticaret şirketleri ile, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre  yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet,  il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılırlar.(16.m)

 

Yeni TTK uyarınca tutulması zorunlu temel ticari defterler; yevmiye defteri,defteri kebir, ve envanter defteridir. (64)

Yeni TTK ile getirilen bir yenilik de; pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri gibi işletmenin muhasebesi ile ilgili olmayan defterler de  ticari defter sayılmıştır.( 64/4) Bu hükmün amacı ispatta yardımcı olmak, karine oluşturmak gibi işlevlere sahip bu defterlere, ticari defterlere uygulanan güven ve disiplin kurallarını uygulayabilmektir.[2] Kanun koyucu bu defterlerin uygulamada güvenilmez olduğu ve tasdiksiz oldukları için kayıtların değiştirilebildiği gerçeğinden hareketle bu hükmü getirmiştir.

 

Fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri ile pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce noter tarafından yapılır (64/3)

 

Pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defteri yeterli yaprakları bulunmak kaydıyla izleyen faaliyet dönemlerinde de açılış onayı yaptırılmaksızın kullanılmaya devam edilebilir. Yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defteri kapanış onayına tabi tutulmuştur.(64)

 

 

Şirketlerin kuruluşunda defterlerin açılışı ticaret sicili müdürlükleri tarafından onaylanabilir.

Açılış onayı notere yaptırılırsa noter, ticaret sicil tasdiknamesi aramak zorundadır.(64/3) İşletme ile ilgili tüm kayıtlar ve değişiklikler ticaret sicilinde tutulmaktadır. Bu kayıtlar günceldir. Kayıtların meslek odasına intibakı bazen aksamaktadır. Bu sebeple meslek odasından alınacak faaliyet belgesi yerine noterin, açılış onaylarında mutlaka ticaret sicil tasdiknamesi araması zorunludur.

 

Bu defterlerin izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onayları, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar notere yaptırılır.

Yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin üçüncü ayının sonuna kadar( 31 Mart) notere yaptırılır.

 

Her tacir ticari defterlerini 10 yıl süreyle saklamak zorundadır. 10 yıllık süre, ticari deftere son kaydın yapıldığı takvim yılının bitişiyle başlar.

Ticari defterler, yangın su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa tacir bunu öğrendiği tarihten itibaren 15 gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir belge verilmesini isteyebilir. Bu dava hasımsız açılır. Mahkeme gerekli gördüğü delillerin toplanmasını emredebilir.( 82.madde)

 

Defter tutma yükümlülüğünü yerine getirmeyenler, defterlerle ilgili gerekli açılış- kapanış onaylarını yaptırmayanlar, defterleri kanunda belirtilen esaslara uygun olarak tutmayanlar 4000.TL idari para cezası ile cezalandırılır. ( 562. Md.)

---