FİİLİ HİZMET SÜRESİ ZAMMINA TABİ ÇALIŞANLAR KİMLERDİR BİLDİRİMLERİ NASIL YAPILIR

YAZIMIZ 10.03.2021 TARİHİNDE GÜNCELLENMİŞTİR

5510 sayılı Kanunun 4/a bendi kapsamındaki sigortalılar, tabi oldukları sigortalı koluna göre farklı belge türü seçilerek düzenlenen muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile bildirilmektedir.

Diğer taraftan, aynı sigorta kollarına tabi olmakla birlikte malullük yaşlılık ve ölüm sigortası kolu bakımından farklı prim oranlarına tabi sigortalıların bildirimleri de yine farklı belge türleri seçilerek yapılmaktadır.

Hal böyle olmakla birlikte uygulamada “Yıpranmaya Tabi İşler” olarak bilinen, 5510 sayılı Kanunda ise “Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi İşler” olarak tarif edilen işlerin neler olduğu ve bu işlerde çalışan sigortalıların bildirimlerinin nasıl yapılacağı hususunda tereddütler yaşanabilmektedir.

Bu yazımızda fiili hizmet süresi kapsamındaki çalışmaların nasıl belirleneceği, bildirimlerinin ne şekilde yapılacağı ve uygulamada dikkat edilmesi gereken diğer hususlara yer verilmiştir.

Fiili hizmet süresi zammı (FHZ) kapsamına giren işler nelerdir?

Fiili hizmet süresi zammı uygulamasından 5510/40. Maddede yer alan tablodaki işyerlerinde çalışan ve söz konusu tabloda belirtilen işleri yaparak söz konusu işlerin risklerine maruz kalan sigortalılar yararlanabilmektedir.

Dolayısıyla sigortalıların fiili hizmet uygulamasından yararlandırılabilmeleri için hem tabloda belirtilen işyerlerinde çalışıyor olmaları, hem de tabloda belirtilen işleri yapmaları gerekiyor.

Diğer taraftan, Fiili Hizmet Süresi Zammı Uygulamasının Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik gereğince söz konusu tabloda yer alan işyerlerinde çalışıyor olmakla beraber;

-Kontrol, denetim ve idareciliğin gerektirdiği gözlem ve benzeri amaçlarla yapılan kısa süreli çalışmalar,

- Fiili hizmet süresi kapsamındaki işlerin fiilen yapılmayıp işin yönetim görevinin yapılması, 

-İşin otomasyonla yapılması, ileri teknolojilerin kullanılması gibi sebeplerle riskin ve zararlı faktörlerin etkilerinin ortadan kalktığı durumlar

 fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilmemektedir.

FHZ kapsamında çalışanların bildirimini hangi işverenler yapabilir?

Sosyal Güvenlik Kurumunca hangi işyerlerinin FHZ’li bildirim yapabileceği NACE koduna (işyeri sicil numarasının 2.3.4.5. rakamlarına) göre belirlenmiş ve belirlenen NACE kodunda tasnif edilmiş işverenlerin seçebilecekleri FHZ’li belge türleri de ilgili NACE kodlarına tanımlanmıştır.

Örnek- 2445 (Demir dışı diğer metallerin üretimi) NACE kodunda faaliyet gösteren işverenler, sigortalıların maruz kaldıkları riskin ağırlığına göre 60 günlük FHZ’li bildirim için 29 nolu belge türünü veya 90 günlük FHZ’li bildirim için 32 nolu belge türünü seçebilmektedir.

Örnek- 8730 (Yaşlılara ve bedensel engellilere yönelik yatılı bakım faaliyetleri) NACE kodunda faaliyet gösteren işverenler, yalnızca 60 günlük FHZ’li bildirim için 29 nolu belge türünü seçebilmektedir.

Dolayısıyla, NACE kodu ve FHZ’li belge türleri SGK tarafından yapılan tanımlamalara uygun olan işverenler, SGK müdürlüklerine gitmeden FHZ kapsamında çalışan sigortalıların bildirimlerini yapabileceklerdir.

Fiili hizmet süresi zammına tabi işlerde çalışan sigortalılar işyerinin ana faaliyet konusu dışındaki yardımcı işlerde çalıştırılıyorlarsa, her ne kadar işyerinin NACE kodu doğru olsa da, mevcut NACE kodu sisteme tanımlanmış olan kodların dışında olacağından FHZ’li belge türü seçilemeyecektir.

Bu durumda FHZ’li bildirim yapılabilmesi için FHZ kapsamında sigortalı çalıştırıldığını kanıtlayan belgelerle birlikte ilgili SGK Müdürlüğüne müracaat edilmesi gerekecektir.

Dolayısıyla, fiili hizmet süresi zammı kapsamında çalışan sigortalıların FHZ kapsamındaki çalışmasına uygun diploma, sertifika v.s belgeleri ile birlikte ilgili sosyal güvenlik merkezine müracaat edilmesi halinde, bu sigortalıların çalışmalarının fiili hizmet süresi zammı kapsamına girip girmediği, girmesi halinde kaç günlük fiili hizmet süresi zammına tabi olduğu 5510/40. maddesinde öngörülen hükümlere bakılarak araştırılmakta ve uygun görülmesi halinde ilgili belge türlerinin seçilebilmesi amacıyla işyeri bazında gerekli tanımlama yapılmaktadır.

İşverenlerce fiili hizmet süresi zammı kapsamında sigortalı çalıştırıldığının dilekçe ile beyan edilmesine rağmen kanıtlayıcı belge ibraz edilememesi (sigortalının diplomasının, sertifikasının bulunmaması) halinde ise, FHZ li belge türünün seçilebilmesi için gerekli tanımlama yapılmakta, ancak sonrasında işyerinde fiili hizmet süresi zammı kapsamında çalışma olup olmadığı, olması halinde kaç günlük süreye tabi çalışma olduğu konusunda Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca inceleme yapılmaktadır. Yapılan inceleme sonrasında işyerinde FHZ kapsamında bir çalışma yapılmadığı veya farklı sürelere ilişkin bir çalışma yapıldığının tespiti halinde, FHZ’li belge türleriyle yapılan bildirimler iptal edilmekte veya düzeltilmektedir.

FHZ kapsamında çalışan sigortalılar hangi belge türü ile bildirilirler?

5510/40. maddede fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki işler, maruz kalınan risklerin ağırlığına göre üç gruba ayrılmıştır.

Birinci grupta 60 günlük süreye tabi işler

İkinci grupta 90 günlük süreye tabi işler

Üçüncü grupta ise 180 günlük süreye tabi işler

Yer almaktadır.

5510/4-a kapsamında sigortalı sayılanlardan, Kanunun 40. maddesinde sayılan işyerlerinin anılan maddede sayılan işlerinde çalışanlar için esas alınacak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranları ise;

-60 gün fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde çalışan sigortalılar için,  % 9 sigortalı hissesi ve % 12 işveren hissesi olmak üzere toplam % 21,

 -90 gün fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde çalışan sigortalılar için,  % 9 sigortalı hissesi ve  % 12,5 işveren hissesi olmak üzere toplam % 21,5,

-180 gün fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde çalışan sigortalılar için,  % 9 sigortalı hissesi ve  % 14 işveren hissesi olmak üzere toplam % 23,

olarak belirlenmiştir.

Dolayısıyla fiili hizmet süresi zammına tabi olmakla birlikte aynı sigorta kolu hükümlerine tabi olan, ancak maruz kaldıkları tehlikenin ağırlığına göre malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranları farklı olan sigortalıların bildirimleri için Sosyal Güvenlik Kurumunca farklı belge türleri geliştirilmiştir. 

Bu bağlamda tüm sigorta kolları hükümlerine tabi olmakla birlikte

-60 günlük fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki işlerde çalışan sigortalıların 29 nolu belge türü

-90 günlük fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki işlerde çalışan sigortalıların 32 nolu belge türü

- 180 günlük  fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki işlerde çalışan sigortalıların 35  nolu belge türü 

seçilmek suretiyle düzenlenecek olan muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile bildirilmeleri gerekmektedir. Diğer taraftan fiili hizmet süresi zammına tabi işlerde çalışıyor olmakla birlikte haklarında işsizlik sigortası hükümleri uygulanmayanlar ile harp malulü veya 3713/2330 sayılı Kanunlara göre vazife malullüğü aylığı alan sigortalılar için maruz kaldıklarına tehlikenin ağırlığına göre 30-31-33-34-36-37 nolu belge türü ile bildirim yapılması icap etmektedir.

FHZ kapsamında çalışan sigortalıların hafta tatili, yıllık izin süreleri, UBGT günleri FHZ kapsamında bildirilebilir mi?

4/a kapsamındaki sigortalıların çalışmalarının fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilebilmesi için, kapsamdaki işyerleri ile birlikte belirtilen işlerde fiilen çalışmaları ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalmaları şarttır. Tablonun (10) numaralı sırasında belirtilen (yer altı işlerinde) çalıştırılan sigortalıların, fiili hizmet süresi zammından yararlandırılacakları dönem içinde kalan; yıllık ücretli izin, sıhhi izin, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile eğitim, kurs, iş öncesi ve sonrası hazırlık sürelerinde fiilen çalışma ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalma şartı aranmamaktadır.

Bu bağlamda, sigortalıların yıllık ücretli izin, sıhhi izin, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile eğitim, kurs, iş öncesi ve sonrası hazırlık sürelerinde fiilen çalışmamalarına rağmen bu sürelere ilişkin ücretlerinin ödenmesi halinde;

-60 veya 90 günlük fiili hizmet süresi zammına tabi işlerde çalışmalarında halinde 29 ve 32 nolu belge türü ile yapılacak bildirimlerde yalnızca fiilen çalıştıkları sürelere ilişkin prim günlerinin,

-180 günlük fiili hizmet süresi zammına tabi işlerde çalışmalarında halinde 35 nolu belge türü ile yapılacak bildirimlerde fiilen çalıştıkları sürelerin yanı sıra fiilen çalışmadıkları yukarıda açıklanan sürelere ilişkin prim günlerinin,

FHZ kapsamında bildirilmesi gerekmektedir.

Sosyal Güvenlik Kurumunun web sitesinde, “5510 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi kapsamındaki işyerlerinden Kurumumuza aylık prim ve hizmet belgesiyle yapılan fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki bildirimler için 5510 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrasında yer alan tablonun (10) numaralı sırasında olanlar hariç olmak üzere yukarıda açıklandığı şekilde tatil, izin, kurs veya iş öncesi veya sonrası hazırlık süreleri hariç tutularak e-bildirge programında her ay için azami 26 gün kontrolü konulmuş olup, aynı işyerinden farklı belge türleri ile toplamda 30 günden fazla hizmet bildirilmemesi gerekmektedir”  şeklinde açıklama yapılmıştır.

Duyuru sonrasında, 60 veya 90 günlük fiili hizmet süresi zammı kapsamında çalışan sigortalılar için ayda 26 günden fazla hizmet girişi yapılması engellenmiştir.

Dolayısıyla tüm sigorta kollarına tabi olmakla birlikte 60 veya 90 günlük fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki işlerde çalıştırılan sigortalıların bu işlerde fiilen çalıştıkları sürelere ilişkin bildirimlerinin 29 veya 32 nolu belge türü ile kapsama girmeyen çalışmalarının ise 1 nolu belge türü ile bildirilmeleri icap etmektedir.

Yeraltında çalışan sigortalıların bildirimlerine dikkat

5510 sayılı Kanunun geçici 9. maddesinin beşinci fıkrasında,  “Bu Kanun’un yürürlük tarihinden önce bazı hükümleri yürürlükten kaldırılan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre sigortalı sayılanlardan;

a) En az 20 yıldan beri Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işyerlerinde sürekli çalışan ve bu işlerde en az 5000 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara yazılı talepleri halinde 28. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığı bağlanır. 

b) En az 25 yıldan beri Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işyerlerinde yeraltı münavebeli işlerinde çalışan ve bu işlerde en az 4000 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara da 28. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın 8100 gün prim ödemiş sigortalılar gibi yaşlılık aylığı bağlanır.

c) 50 yaşını dolduran ve malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi çalışmalarının en az 1800 gününü Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işlerinde geçirmiş olan sigortalılara da birinci fıkrada belirtilen diğer şartlarla yaşlılık aylığı bağlanır.”

Altıncı fıkrasında ise, 

“Bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce beşinci fıkrada belirtilen işlerde çalışmaya başlayan sigortalıların, bu Kanun’un yürürlük tarihinden önce veya sonra bu işlerde geçen çalışmalarının en az 1800 gün olması halinde bu çalışmalarının dörtte biri toplam prim ödeme gün sayılarına ilave edilir. Bunlar için malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, sigortalının prime esas kazancının % 23’üdür. Bunun % 9’u sigortalı hissesi, % 14’ü de işveren hissesidir. Bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa maden işyerlerinin yeraltı veya yeraltı münavebeli işlerde çalışmaya başlayanlar hakkında, bu Kanun’un fiili hizmet zammı süresine ait hükümleri uygulanır.”

hükümleri yer almaktadır.

Buna göre, yer altında yapılan işlerde çalışan sigortalıların, 2008/9 veya önceki bir dönemde maden işyerlerinin yer altı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak çalışmalarının bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi;

a) Bulunması halinde, 

- Çalışmanın yer altında ve sürekli olması halinde, 4 nolu belge türü ile 

- Çalışmanın yer altında ve gruplu (münavebeli) olması halinde 5 nolu belge türü ile

- Çalışmanın yer üstünde gruplu olması halinde, 6 nolu belge türü ile 

b)Bulunmaması halinde ise, 35 nolu belge türü ile 

Bildirilmeleri icap etmektedir.

Dolayısıyla, işverenlerce, maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalıştırılan sigortalıların bildirilmesinden önce, bu sigortalıların 1/10/2008 tarihinden önce maden işyerlerinin yer altındaki işlerinde çalışmalarının bulunup bulunmadığınım Sigortalı Hizmet Dökümü alınmak suretiyle kontrol edilmesi gerekmektedir.

Bu amaçla, sigortalı hizmet döküm cetvelinin “belge türü/kodu” bölümünde,

-Sigortalının 2008/9 ve önceki tarihlerde 4A veya 5A olarak bildirilmiş hizmetine rastlanılması halinde, 1/10/2008 tarihinden önce maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışmasının bulunduğunun,

- Sigortalının 2008/9 ve önceki tarihlerde 4A veya 5A olarak bildirilmiş hizmetine rastlanılmaması halinde ise 1/10/2008 tarihinden önce maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışmasının bulunmadığının

kabul edilmesi gerekmektedir.

Eyüp Sabri DEMİRCİ

Sosyal Güvenlik Danışmanı

 

 

Kötü Makaleyi Değerlendirin: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Çok İyi
		Yazdır

Bu makale siteye eklendiği 09-06-2014 tarihinden beri 27970 kez okunmuştur.

Bu İçeriği paylaşın