GİRİŞ;

İhale suretiyle iş üstlenen işverenlerce işyeri açılış ve kapanışlarında SGK mevzuatı ve iş

yasası açısından uygulamada bazı tereddütlerin yaşandığı bilinmektedir. Özellikle konsorsiyum ve iş ortaklığı şeklindeki işlerde yaşanan bu tereddütler ile ilgili olarak işverenlerin mağdur olmamaları amacıyla aşağıda bu hususlara yer verilmiştir.

I-  Tanımlar:

·         Konsorsiyum: İki veya daha fazla işletmenin ortak bir amacı gerçekleştirmek için

gerekli olan finansman konusunda geçici olarak yaptıkları işbirliği olup, şirketlerin hukuki bağımsızlıklarını etkilemeyen birleşme yöntemidir. Bu nitelikteki ortaklıkları oluşturan her bir üye firmanın hak ve sorumlulukları ayrıdır.

·         İş ortaklığı: Birden fazla işletmenin genellikle belli bir iş için birbirini tamamlayıcı

aktivite ve edimlerle yükümlü ve işin sonucundan müteselsil olarak sorumlu bulunmak üzere kar gayesi ile gerçekleştirdikleri ortak girişimdir.

II- SGK UYGULAMASINDA;

·         işyeri tescili:

Bilindiği gibi, hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (a) bendine göre çalışmaya başladıkları tarihten itibaren (eski SSK’ya tabi) sigortalı sayılmakta, ayrıca üstlenilen her bir ihale konusu iş için Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili biriminde birer işyeri tescil edilmektedir.

Sosyal güvenlik mevzuatına göre, konsorsiyum şeklinde üstlenilen işin tamamı için tek dosya değil, ana işin bölümlerini idareye üstlenen her bir firma adına verilecek “İşyeri bildirgeleri” ne istinaden ayrı ayrı işyeri dosyası açtırılmalıdır. Ancak buradaki temel koşul, konsorsiyumu oluşturan üye firmalara ayrı ayrı istihkak ödenmesi ve bu üye firmaların ihaleyi yapan idareye  (ihale makamına) ayrı ayrı teminat vermeleridir. Başka bir anlatımla, üye firmalara istihkakların ayrı ayrı ödenmemesi veya bu firmaların idareye tek teminat vermeleri durumunda, işin tamamı için tek işyeri dosyası açılması gerekmektedir. Bunun nedeni, asgari işçilik uygulamasının yapılabilir olmasını sağlamaktır.

İş ortaklıklarında ise durum farklıdır. Nitekim buyöntemle üstlenilen işlerin tümü için, ortakların idareye karşı işin sonucundan müteselsil olarak sorumlu olmaları nedeniyle ortaklığı oluşturan firmalar adına ayrı ayrı değil, tek işyeri dosyası açılması gerekmektedir. Durum böyle olunca da, iş ortaklığı adına adi ortaklık şeklinde değerlendirildiği için tek bir ticari defter tasdiki yapılarak işlemlerin bu defterde muhasebeleştirilmesi icap etmektedir. 

Öte yandan, üstlenilen işler için dosya tescil ettirilirken, işyeri bildirgelerindeki “sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarih” kısmına (bu tarih işyerinin kanun kapsamına alındığı tarihtir) yazılacak tarih ile idarenin SGK’ya bildirdiği işe başlanılan tarihin aynı olması önem taşımaktadır. Zira bu tarihlerin uyumlu olmaması halinde, SGK tarafından iş bitiminde gereksiz bazı işlemlere başvurulmakta, bu durum ise işlemlerin gecikmesinden kaynaklanan bir takım mağduriyetlere neden olabilmektedir.

Bu hususlar, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 27 nci maddesinde de açıklanmıştır.

Sonuç olarak, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya yap-işlet-devret modeli ile konsorsiyum şeklinde iş üstlenilmesi durumunda, istihkakların konsorsiyumun diğer üyelerinden ayrı olarak (müstakil) alınması ve idareye ayrı teminat verilmiş olması kaydıyla Şirket adına ayrı dosya açtırılarak SGK işlemlerinin açtırılacak bu dosyadan yürütmesi gerekmektedir.

·         Sigortalıların tescili ve işten ayrılışlarının bildirimi:

5510 sayılı SGK Kanunu ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği hükümleri uyarınca inşaat  işyerlerinde hizmet akdiyle işe başlatılacak sigortalılar için düzenlenmesi gereken “Sigortalı işe giriş bildirgeleri” nin Kuruma en geç sigortalıların çalışmaya başlatıldığı gün e-sigorta yoluyla gönderilmesi gerekmektedir.

Söz konusu sigortalılar, iş akitlerinin sona erdiği tarihten itibaren de işverenleri tarafından on gün içinde yine e-sigorta yoluyla Kuruma bildirilmelidir.

Bu yükümlülükler alt işverenler için de geçerlidir.

·         İşyerlerinin tescili için SGK’ya verilmesi gereken belgeler:

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 29 uncu maddesine göre,

Tüzel kişi durumunda bulunan şirketlerin ihale konusu iş üstlenmeleri durumunda, işyeri bildirgesi ekinde;

a)      Şirketi temsile yetkili kişilerin imza sirkülerini,

b)      Ticaret sicil gazetesini,

c)      İşin sözleşmesi veya işin üstlenildiğini gösterir idarenin yazısını,

d)     Varsa yapı ruhsatının fotokopisini,         

e)      İşverenden iş alan alt işverenlerin, işe başlamadan önce, işyeri bildirgesi hariç, asıl işverenle yapmış olduğu sözleşmenin bir örneğini,

SGK’ya vermeleri gerekmektedir.

Söz konusu belgelerin verilmesini müteakip, SGK tarafından her işyeri dosyası için işverene ve alt işverenlerin her birine ayrı ayrı şifre ve kullanıcı kodu verilecektir. 

·         Asgari işçilik uygulaması:

Konsorsiyum şeklinde üstlenilen işlerde konsorsiyumu oluşturan her bir firma adına

ayrı işyeri dosyası açılacağı için asgari işçilik uygulamasının da bu dosyalardan yapılması gerekmektedir.

Örneğin, ihale suretiyle yapımı üç firma tarafından konsorsiyum şeklinde üstlenilen otoyol  inşaatının bir bölümü olan yol inşaatının (A) şirketince, demir korkuluk imalatı ve montajının ise (B) firmasınca yapılması halinde, (A) Şirketi adına müstakil işyeri dosyası açılması, Şirkete ödenecek istihkak tutarına, yol inşaatı için belirlenmiş olan asgari işçilik oranının % 25 eksiği uygulanarak SGK’ya bildirilmiş olması gereken işçilik (Prime esas kazanç) miktarının hesaplanması, neticede yeterli oranda işçilik bildirimi yapılmış ise, tüm işin (otoyol inşaatının tamamının) kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız yapılması beklenilmeksizin, (A) Şirketine ilişiksizlik belgesi verilebilecektir. Başka bir anlatımla, (B) firmasının SGK’ya borcu olsa bile (A) Şirketi söz konusu borçtan dolayı SGK’ya karşı sorumlu olmayacaktır.

·         İşin Kısa vadeli sigorta kolu prim oranının tespiti:

Konsorsiyum şeklinde üstlenilen işlerin firma bazında ayrı ayrı tescili gerektiğine göre, tüm işin Kısa vadeli sigorta kolu prim oranının belirlenmesi yerine, bu oran, her bir firmanın yaptığı işin niteliğine göre belirlenecektir.

·         İşyeri dosyalarının işlemden kaldırılması;

Her ihale konusu iş ile ilgili işyeri dosyası, SGK mevzuatı yönünden işlemlerin tamamlanmasını müteakip işlemden kaldırılmaktadır. Ancak uygulamada yaşanan bazı sorunlar nedeniyle iş bittikten sonra uzunca bir zaman geçmesine karşın dosya tasfiyesi (kapanışı) işlemleri sonuşlandırılamamakta, bu yüzden de teminat iadeleri zamanında yapılamadığından işverenler mağdur olmaktadırlar.

Bu sorunlar genellikle;

            1- SGK birimlerinde yaşanan kalifiye personel sayısının yetersizliğinden,

            2- İhale makamlarının SGK’ ya göndermesi gereken bildirimlerin gecikmesinden,

            3- Kurumlar arasındaki eksik veya yanlış bilgi akışından,

            4- Asgari işçilik uygulamasının kompetan elemanlarca ve mevzuata uygun şekilde gerçekleştirilememesinden,

            5- İşin başlangıç ve bitiş tarihleri konusundaki farklılıklardan,

            6- Alt işverenlerce yürütülmesi gereken işlemlerin zamanında ve doğru olarak takip edilmemesinden,

            Kaynaklanmaktadır.

           

İhale konusu işler ile ilgili olarak işin bitiminde;

1-      İşi üstlenen işverence öncelikle idare ile temasa geçilerek işin bitiş tarihi

konusunda  mutabakat sağlanmalı, daha sonra da ihaleli işin noksansız kabulü yapılmış ise bu tarihin, noksansız kabul yapılmamış ise bu defa kesin kabul tarihi itibariyle işin bitirildiği SGK’ya dilekçe ile bildirilmelidir. (Geçici kabulün % 5 eksiği ile yapılması işin tümünün bittiği anlamına gelmediğinden, bu kabulün noksansız yapılmış olması önem taşımaktadır.)

2-      İş bittikten sonra şantiyenin sökülmesi, taşınması, bekçi çalıştırılması gibi işler

dolayısıyla ihaleli iş için açılmış olan dosyadan işçilik bildiriminin yapılmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Ancak bu süre 2-3 ayı geçmeyecek şekilde makul olmalıdır. Bilindiği gibi, işin bitiş tarihinden sonra SGK’ya bildirilen bu tür işçilikler iptal edilmemekte, ancak asgari işçilik uygulamasında SGK’ ya bildirilmesi gereken işçilik tutarına dahil edilmemektedir. (İşin bitiş tarihinden sonra yapılacak bu tür bildirimlerin yukarıda belirtilen işler nedeniyle SGK’ya beyan edildiği dilekçe ile bildirilmelidir. Aksi halde hizmetler ve işçiliklerin iptali gündeme gelebileceği gibi, bu nedenle denetim dahi yaptırılabilir) 

3-      İhaleli işin noksansız geçici kabulü veya kesin kabulü yapılır yapılmaz, derhal iş

bitirme belgesi ve iç sayfalarını da içerecek şekilde idarece onaylı son istihkak raporunun SGK’ nın ilgili ünitesine gönderilmesi sağlanmalıdır. (Bilindiği gibi her iki belge de idarece düzenlenmektedir.)

SGK’nın ilgili ünitesince, işin asgari işçilik oranı daha önce biliniyorsa idareden temin edilen bilgiler ışığında asgari işçilik değerlendirmesi (Araştırma işlemi) yapılacak ve sonucu işverene bildirilecektir. Oran bilinmiyorsa bu kez hak ediş raporundaki imalatlara da bakılarak SGK Ankara İl Müdürlüğü-Ulucanlar SGK Merkezinde bulunan “Asgari İşçilik Tespit Komisyonu”ndan oranın tespiti istenecektir.

4-      İşyeri dosyası ile ilgili işlemlerin kısa sürede ve doğru bir şekilde yapılabilmesi

için, alt işverenlerce sözleşme metninin SGK’ya verilip verilmediği, işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri ile aylık prim ve hizmet belgelerinin faaliyet süresince SGK’ya düzenli olarak gönderilmiş olup olmadığı, bu kimselerin ödenmeyen prim ve idari para cezası borçlarının olup olmadığı, ödenen primlerin işyeri hesabına intikal edip etmediği, eksik gün bildirim formlarının gönderilip gönderilmediği gibi işlemlerin de kontrolü gerekmektedir.  

III- İş Kanununa göre  yapılacak bildirimler:

1-5763 sayılı Kanun ile yapılan düzenleme sonucunda, daha önce ÇSGB- Bölge Müdürlüklerine yapılmakta olan işyeri dosyası açılmasına ilişkin işlemler bundan böyle yapılmayacaktır.

2- ÇSGB Bölge Müdürlükleri ile İş-Kur İl Müdürlükleri birleştirilerek Çalışma ve İş-Kur İl Müdürlüğüne dönüştürülmüştür. Bu nedenle çalışma ve iş kur mevzuatı ile ilgili işlemlere ilişkin bildirimler ilgili Çalışma ve İş-Kur İl Müdürlüğüne bildirilecektir. Buna göre; Aylık durum çizelgeleri ile İhale konusu işin bitiminde, 4857 sayılı İş Kanununun 29 uncu maddesi uyarınca iş akdi feshedilecek işçilerin isim listesi en az 30 gün önceden bir yazı ile Çalışma ve İş-Kur İl Müdürlüğüne gönderilecektir. Öte yandan iş kazası bildirimi de yine iki gün içinde aynı Müdürlüğe ve üç gün içinde de SGK’ya bildirilecektir.

HAZIRLAYAN 

HADİ EYCE

SGK UZMANI

(SGK Bşk. E. Şube Başkanı)