İSTEĞE BAĞLI SİGORTA VE YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASI

İsteğe bağlı sigorta;

Bilindiği gibi, sosyal güvenliği olmayan kişilerin bazı koşullarla isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek sosyal güvenliklerini sağlamaları mümkün olabilmektedir. Dolayısıyla sosyal güvenliği olmayan kişiler, bu yolla prim ödeyerek gerek kendileri, gerekse ölümleri halinde eşleri, çocukları ile anne ve babaları aylık almaya hakkı kazanabildikleri gibi,30 gün prim ödedikten sonra muayene ve tedavi olanaklarından da yararlanabilmektedirler.

5510 sayılı SGK yasasının 50 nci maddesi uyarınca, isteğe bağlı sigortalılık için aşağıdaki koşullar aranmaktadır:

-  Türkiye'de ikamet etmek,

-  18 yaşını doldurmuş olmak,

-  Zorunlu sigortalı (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı veya banka sandıklarına tabi) olarak çalışmamak veya ay içinde 30 günden az çalışmak,

-  Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak ve

-  İsteğe bağlı sigortalılık için SGK'ya başvuruda bulunmak.

Kanunun yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinden itibaren isteğe bağlı sigortalı olanların hizmetleri aynı Kanunun 4/b maddesi, yani Bağ-Kur statüsünde, Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde, (örneğin Rusya, Irak vb) iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere Kanunun 5/g kapsamında götürdükleri Türk işçilerinin, isteğe bağlı sigorta yoluyla ödedikleri emeklilik (maluliyet, yaşlılık ve ölüm) sigorta primlerinin ilişkin olduğu süreler ise  4 /a maddesi kapsamında, yani SSK statüsünde geçmiş kabul edilmektedir.

İsteğe bağlı sigorta priminin oranı % 32 olup, bu orana genel sağlık sigortası dahildir. Ödenecek primlerin matrahı ise asgari ücret ile asgari ücretin 7,5 katı arasındadır. Dolayısıyla isteğe bağlı sigortalı olanlar her iki tutar arasında olmak üzere tercih ettikleri matrah üzerinden prim ödeyebilmektedirler.

Yukarıda belirtilen 5/g maddesi kapsamında yurt dışında çalıştırılan işçilerin emeklilikleri için gerekli olan uzun vadeli sigorta kollarından prim ödeyip ödememeleri tercihlerine bağlı bulunmaktadır.

İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için Türkiye’de ikamet etme koşulu aranmakla birlikte, (Kişilerin Türkiye’de ikamet edip etmedikleri SGK tarafından kontrol edilebilmektedir) Türkiye’de ikamet etmekte iken 5/g kapsamında yurt dışında çalışanlar için Türkiye’de ikamet etme koşulu aranmamaktadır.

Uygulamada, yurt dışına götürülen Türk işçilerin kendilerinin ödemeleri gereken isteğe bağlı sigorta primlerinin genellikle işverenlerince SGK’ya ödenmekte olduğuna sıkça rastlanılmaktadır. Ancak bu durum isteğe bağlı sigortalı olunmasına engel oluşturmamaktadır.

Diğer taraftan, hiçbir sigortalılığı olmayanların işverenlerce çalıştırılmak üzere götürülmeyip, kendi istek ve iradeleri ile yurt dışındaki bir işyerinde çalışmaya gitmeleri durumunda, Kanunun 5/g kapsamına değerlendirilemeyecekleri için bu çalışmalarından dolayı çalıştıkları ülke mevzuatına tabi olacakları tabiidir.

Borçlanma işlemleri;

Kişilerin hangi süreleri “Borçlanma” yoluyla hizmetlerine saydırabilecekleri 5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesinde açıklanmış bulunmaktadır.

Sözü geçen madde hükmüne göre;

a)Sigortalı olduktan sonra kadının, üç defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla talepte bulunduğu süreler,

b) Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay, yedek astsubay okulunda geçen süreleri,

c) Kamu personelinin personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,

d) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,

e) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,

f) Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,

g) Grev ve lokavtta geçen süreleri,

h) Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,

ı) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden aybaşına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,

i) 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri,

j) Sigortalı olmaksızın, 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı,

Kendileri veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları üzerine borçlanılabilmektedir.

Borçlanılacak hizmet süreleri ile ilgili olarak, talep tarihinde yürürlükte olan asgari ücret ile bu ücretin 7,5 katı arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32' si üzerinden hesaplanacak prim borçlarının yasa gereği tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekmektedir. Aksi halde, yani primlerin söz konusu bir aylık süre içinde ödenmemesi halinde yeniden borçlanma talep edilmesi gerekmektedir. (Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların genel sağlık sigortası primlerinin ödenmiş olması halinde, genel sağlık sigortası primi ödenmiş bu sürelere ilişkin borçlanma tutarı %20 oranı üzerinden hesaplanır)

Yurtdışında geçen sürelerin borçlanmasına gelince;

Yurtdışında geçen sürelerin borçlandırılması işlemleri, “Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik” hükümlerine göre yürütülmektedir.

Anılan Yönetmeliğe göre,

Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin;

a)18 yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri,

b)Yukarıda belirtilen süreleri arasında veya sonunda yer alan işsizlik sürelerinden her birinde bir yıla kadar olan kısmı,

c)Yurt dışında ev kadını olarak geçen sürelerin,

Talepleri halinde borçlandırılarak sosyal güvenlikleri sağlanabilmektedir.

Borçlanma hakkından yararlanabilmek için yazılı olarak veya Kurumca belirlen elektronik ortam üzerinden Kuruma başvuruda bulunmak şarttır.

Sigortalılığın başlangıç tarihinin tespitinde ise aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekmektedir:

a) Türkiye’deki sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmektedir.

b) Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayan başvuru sahiplerinin sigortalılıklarının başlangıç tarihi, borçlarını tamamen ödedikleri tarihten, sigortalı ölmüş ise ölüm tarihinden, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmek suretiyle tespit edilmektedir. Birden fazla yurtdışı hizmet borçlanması yapılması durumunda sigortalılık süresi başlangıcı, en son borcun ödendiği tarihten, borçlanılan toplam gün sayısı kadar geriye götürülerek belirlenmektedir.

Öte yandan, sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların, sözleşme yapılan ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih, ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmamaktadır. Bununla birlikte, sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların akit ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih, ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmektedir. 

Ülkemizle ikili sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış olan Almanya, Fransa, Belçika gibi ülkeler tarafından kendilerine veya hak sahiplerine aylık veya kısmi aylık bağlanmış olanların SGK’ya başvurarak hizmet borçlanması yapmaları, böylece SGK’dan emekli aylığı almaları da mümkün bulunmaktadır.

Ülkemizle ikili sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmamış ülkelere çalıştırılmak üzere işverenlerce götürülen, ancak sigortalıların isteğe bağlı sigorta yoluyla emeklilik (malullük, yaşlılık ve ölüm) sigorta primlerini ödememiş bulunan sigortalılar, yurt dışında çalıştıkları süreleri belgeleyerek hizmet borçlanması yapabilmektedirler.

Sigortalılık sürelerinin borçlanılabilmesi için başvuru sahibince;

a) Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerde çalışılmış ise;

1) İlgili ülke sigorta kurumlarınca düzenlenmiş sigortalılık sürelerini gösterir belgenin aslıyla birlikte Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca yapılmış tercümesinden ya da yurt dışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesinden,

2) İlgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesinden,

durumuna uygun olan belgenin Kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir.

b) Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde çalışılmış ise ilgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesinin Kuruma ibraz edilmesi gerekir.

c)Yurt dışında ev kadını olarak geçen sürelerin borçlanılabilmesi için başvuru sahibince fotoğraf, künye bilgileri ve yurda giriş-çıkış tarihlerinin kayıtlı olduğu pasaport sayfa fotokopileri veya emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş-çıkış tarihlerini gösterir çizelge ile birlikte;

-İkamet edilen ülke mercilerinden alınacak ikamet belgesinin aslı ile birlikte Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca ya da yurt dışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesinden,

-Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerce düzenlenen ikamet belgesinden,

Durumuna uygun olan belgenin Kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir. 

Yurt dışında geçen hizmetlerin borçlanmasındaki prim tutarı, 1/8/2019 tarihinden geçerli olarak,5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesinde belirtilen alt ve üst sınırları arasında kalmak kaydıyla başvuru sahibince seçilen prime esas günlük kazancın % 45’inin borçlanılmak istenilen gün sayısı ile çarpımı kadar olup, borçlanılan süreler 5510 sayılı Kanunun 4 /b maddesi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilmektedir.

Hadi EYCE

SGK Uzmanı

 

 

Kötü Makaleyi Değerlendirin: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Çok İyi
		Yazdır

Bu makale siteye eklendiği 23-12-2022 tarihinden beri 8617 kez okunmuştur.

Bu İçeriği paylaşın