TEŞVİKLERDE ORTALAMA SİGORTALI SAYISINA BAKARAK İSTİHDAMI ARTIRAMAZSINIZ!

İstihdamın artırılmasına yönelik getirilen prim teşviklerinde yeni işçi istihdamıyla birlikte mevcut çalışanların da hizmet akitlerinin devam ettirilmesi hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda yeni işe alınan işçiden dolayı prim teşvikinden yararlanılması, yeni istihdam edilecek işçilerin mevcut çalışanlara ilave olması kuralına bağlanmıştır.

Mevcut çalışanlara ilave olma kuralında ise kimi teşvik kanunlarında belli bir aydaki sigortalı sayısına, kimi teşvik kanunlarında ise iki dönem arasında çalıştırılan sigortalı sayısına ilave olması gerektiği belirtilmiştir.

İlk defa 2004/Mart ayından itibaren 5084 Kanunda yer alan prim teşviki ile birlikte başlatılan bu uygulama, son olarak 2021/Temmuz ayından itibaren uygulamaya geçilecek olan ve 4447/Geçici 31. Maddede yer alan prim teşviki ile devam ettirilmiştir.

Geçmişe şöyle bir baktığımızda, yeni işe alınan sigortalıdan dolayı;

-5084 sayılı Kanunla getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için 2003/Ağustos ayındaki sigortalı sayısına ilave olması,

-4447/Geçici 7. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için 2007/Temmuz ila 2008/Haziran aylarındaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-4447/Geçici 9. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için 2009/Nisan ayındaki sigortalı sayısına ilave olması,

-4447/Geçici 10. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için işe alındıkları tarihten önceki altı aydaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-4447/Geçici 15. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için işe alındıkları yıldan bir önceki takvim yılındaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-4447/Geçici 17. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için işe alındıkları tarihten önceki üç aydaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-4447/Geçici 19. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için işe alındıkları yıldan bir önceki takvim yılındaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-4447/Geçici 19. Madde ile ücret teşvikinden yararlanabilmek için (emekli sigortalılar hariç) 2018 yılındaki en az sigortalının olduğu aydaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

4447/Geçici 28. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için 2019/Ocak ila 2020/Nisan ayında emekli sigortalılar hariç en az sigortalının olduğu aydaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-4447/50. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için işe alındıkları aydan önceki aya altı aydaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-5510/Ek-2. Madde ile getirilen ve Diğer Yatırım Cinslerine ilişkin (tevsi, modernizasyon, ürün çeşitlendirilmesi ve entegrasyon) yatırımlarındaki prim teşvikinden yararlanabilmek için yatırıma başlama tarihinden önceki altı aydaki sigortalı sayısının ortalamasına (teşvik belgesinin mevcut sigortalı sayısında gösterilen sayıya)  ilave olması,

-3294 sayılı Kanunla getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için işe alındığı yıldan bir önceki takvim yılındaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-687 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için işe alındıkları tarihten önceki üç aydaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

-Son olarak da 4447/Geçici 31. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanabilmek için işe alındıkları  yıldan bir önceki yıldaki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması,

Şartı aranılmıştır.

İstihdamın artırılmasına yönelik olarak özel sektör işverenlerine münhasıran getirilen prim teşvikleri işverenlere önemli katkı sağlamıştır elbette.

Ancak, bu teşviklerde aranılan “yeni işe alınan işçinin mevcut/ortalama sigortalı sayısına ilave olma” şartının kontrolünün zorluğu nedeniyle birçok işletme cari aylarda bu teşviklerden yeteri ölçüde yararlanamamış ve maalesef ki bu teşvikler istihdama da arzu edilen seviyede katkı sağlayamamıştır.

Sonrasında, prim teşviklerinden yararlanma hakkı olduğu halde yararlanamamış veya yararlandığı prim teşvikini başka prim teşvikiyle değiştirmek isteyen işverenlere 5510/Ek-17. Madde ile prim teşviklerinden geriye yönelik yararlanma imkan verilse de, bu imkan sadece işletme sahiplerine ek bir gelir kapısı açmış, işten ayrılmış veya vefat etmiş ya da halen çalışmakta olan işçiden dolayı geriye yönelik verilen teşvikler istihdama herhangi bir katkı sağlamadığı gibi işsizlik fonunda biriken milyarlarca lira paranın sermaye sahiplerine akmasına neden olmuştur.

Yeni işe alınan sigortalının ortalama sigortalı sayısına ilave olma şartının elektronik ortamda kontrol edilmesine yönelik olarak gelişen yazılımlar vasıtasıyla bazı teşviklerde sistemsel kontroller yapılmaya başlanılmış olmakla birlikte, bu kontroller mevcut teşviklerin tamamı için uygulanabilir hale getirilse bile, prim teşviklerinde yeni işe alınan işçinin ortalama sigortalı sayısına ilave olması kuralı aranıldığı sürece bu teşvikler istihdam artışına hedeflenen doğrultuda bir katkı sağlamayacaktır.

Şöyle ki, uygulamada olan prim teşviklerinin her birinde ortalama sigortalı sayısının farklı şekilde hesaplandığı ve her bir teşvik kanunun ortalama sigortalı sayısını kendi içinde değerlendirdiği göz önüne alındığı, gerçekte ortalama sigortalı sayısında herhangi bir artış olmamasına veya ortalama sigortalı sayısında bir miktar artış olmasına rağmen, prim teşviklerinden bu artışın çok daha üzerindeki sigortalılardan dolayı yararlanılabilmektedir.

İfade etmeye çalıştığım hususunun kafanızı karıştırdığının farkındayım. O açıdan size bu olayı basit bir örnekle anlatmaya çalışacağım.

Öteden beri 3 çalışanı olan bir işveren düşünün. 2021/Mayıs ayında çalıştırdığı bu 3 sigortalının 3’ünü de işten çıkartıp 2021/Haziran ayında yerlerine 4 sigortalı almış olsun. Normal şartlar altında istihdam artışına baktığınızda 1 sigortalı artırmış dersiniz muhtemelen.

Ne var ki yeni işe alınan bu 4 sigortalıdan

Birinin Geçici 17. Madde (27103) teşviki

Birinin 06111 teşvikinden (06111) teşviki

Birinin Geçici 28. Madde (27256) teşviki

Birinin de 4447/50. Madde (15921) teşviki kapsamına girdiği düşünüldüğünde, işverenin öteden beri 3 sigortalı istihdam etmesi nedeniyle farklı teşvik kapsamlarına giren bu 4 sigortalının ortalama sigortalı sayısı da 3 olacaktır. Bu durumda, 4 sigortalının her birinin farklı teşvik hükümlerinden yararlanması nedeniyle 4’ü de ortalama sayıya (3’e) ilave kabul edilmekte ve 4’ünden dolayı da bu teşviklerden yararlanılabilmektedir.

 

Başka bir örnek daha vereyim.

Diyelim ki 2021/Mayıs ayında çalışan sayısı 30 olan bir işyerinde 10/5/2021 tarihinde 5 sigortalının çıkartılıp yerlerine 11/5/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasında 5 yeni sigortalı alınmış olsun. Bu 5 sigortalının 5’inin de 27103 teşviki kapsamına girdiği ve 27103 ortalamalarının da 28 olduğunu düşündüğünüzde,

-2021/Mayıs ayında yeni işe alınan işçiler her ne kadar diğer 5 işçi işten çıkartıldıktan sonra işe alınmış olsa bile Mayıs ayındaki çalışan sayısı işten ayrılan çalışanlarla birlikte 30 + 5= 35 kabul edilmekte ve 35 – 28 = 7 işçiye kadar 27103 teşvikinden yararlanabileceğinden, Mayıs ayında 5 sigortalının 5’inden dolayı da 27103 teşvikinden yararlanılabilecektir.

-2021/Haziran ayına geçtiğinizde ise 2021/Mayıs ayındaki 30 işçilik çalışan sayısında herhangi bir artış olmamasına ve 30 işçiyle yola devam etmenize rağmen 2021 yılında işe alınan 5 sigortalının ortalama sayısının 28 olması nedeniyle bu defa 30-28 = 2 sigortalıdan dolayı prim teşvikinden yararlanılabilecektir.

Yine 4447/geçici 19. Madde ile getirilen ücret teşviki ile geçici 28. Madde ile getirilen prim teşvikinden yararlanmada, ortalamanın hesaplandığı dönem aralığındaki sigortalı sayısı hesaplanırken emekli çalışanlar hariç tutulmakta, buna karşın cari aydaki sigortalı hesaplanırken emekli çalışanlar da hesaba dahil edilmektedir.

Özellikle doktor, mimar, mühendis gibi uzman personele ihtiyaç duyulan sektörlerde mevcut personelin içinde emekli çalışanlar yüksek rakamlara ulaşabilmektedir. Dolayısıyla sözkonusu teşviklerde ortalamanın hesaplandığı dönem aralığındaki sigortalı sayısının hesabında emekli çalışanların dikkate alınmamasına rağmen, cari aydaki çalışan sayısının hesabında emekli çalışanların  dikkate alınması nedeniyle gerçekte herhangi bir istihdam artışı olmamasına rağmen, istihdam artışı varmış gibi prim teşviki veya ücret teşviki verilebilmektedir.

Bir de 4447/Geçici 19. Madde ve Geçici 31. Maddeyle getirilen bir uygulamaya değinmeden geçemeyeceğim.

Bu teşviklerde ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlayan işyerleri, prim teşvikinden 3 ay sonra yararlanmaya başlıyor.

Hani toplamda yararlanılacak teşvik süresinde bir kısıtlama yok ama teşvikten niye 3 ay sonra yararlanılabiliyor maalesef ki anlamadım.

İşveren istihdamı artırmış mı, artırmış.

O zaman teşviklerini de ötelememek lazım.

 

Değerli okurlar,

Bu teşviklerden yararlanırken karşınıza o kadar farklı olasılıklar çıkıyor ki, bu olasılıkları çeşitlendirdiğinizde çok daha farklı sonuçlarla karşılaşabiliyorsunuz.

Sonuç olarak istihdamın artırılması için özel sektör işverenlerinin desteklenmesi elbette ki şart.

Özellikle fesih yasağı sonrasında yeni işçi istihdamını artıracak yeni teşvikler mutlaka getirilmeli.

Ancak, bu teşvikler önceki teşviklerdeki veya yeni getirilen 4447/Geçici 31. Maddede yer alan teşvikdeki gibi anlaşılması, uygulaması zor olmamalı, kapsadığı kesim eldeki imkanlar doğrultusunda daha geniş olmalı,

Teşviklerden geriye yönelik yararlanma imkanının da kaldırıldığı göz önüne alınarak, teşviklerden cari ay içinde ve herhangi bir yersiz yararlanma durumu olmadan, kapsama giren sigortalılardan dolayı sonuna kadar yararlanılabilmeli,

Öyle üç ay sonra falan da uygulanmamalı,

Ve en önemlisi yeni istihdam edilen işçi için işverene teşvik verilirken, mevcut çalışanlar mutlaka korunmalı.

 

Eyüp Sabri DEMİRCİ

Sosyal Güvenlik Danışmanı

 

Kötü Makaleyi Değerlendirin: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Çok İyi
		Yazdır

Bu makale siteye eklendiği 28-05-2021 tarihinden beri 5772 kez okunmuştur.

Bu İçeriği paylaşın