4691 VE 5746 SAYILI KANUNLAR’DA YAPILMASI BEKLENEN DÜZENLEMELER VE BUNLARIN AR-GE EKOSİSTEMİNE ETKİLERİ

Uzun zamandan beri yeniden düzenlenmesi gündemde olan 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu (TGB) ve 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’la ilgili olarak, 30.09.2020 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan Kanun teklifi ile bazı güncellemeler yapılması beklenmektedir. Söz konusu kanun taslağında Ticaret Kanunu ve diğer bazı kanunlarda bazı değişiklikler de öngörülse de biz yazımızda yalnızca teknokent ve Ar-Ge ve Tasarım Merkezi firmaları açısından getirilen düzenlemelere yer vermeye ve bunları yorumlamaya çalışacağız.

Henüz taslak halinde olan kanun tasarısı ile Teknokent ve Ar-Ge / Tasarım Merkezi firmalarının tamamı az ya da çok olumlu ya da olumsuz etkilenmesi beklenmektedir. Tasarının genel gerekçesinde de vurgulandığı üzere, amaç yatırım ortamının iyileştirilmesi, bazı belirsiz alanlara netlik kazandırılması, destek sürelerinin uzatılması ve istihdama katkıda bulunulmasıdır.

Yazımızın sonunda maddelerde yapılan değişiklikleri ve ilaveleri görebileceğiniz maddelerin son hallerini de sizlerle paylaşmak istedik.

Şimdi maddeleri incelemeye başlayalım.

1- Taslakta temel bilimler desteğinin kapsamını genişletme yönünde bir irade görülüyor. Buna göre temel bilimler ifadesi desteklenecek programlar olarak değiştirilmiş. Buradan hareketle Bakanlığın bu konuda yapacağı ikincil düzenlemelerle kapsamın ne şekilde genişleyeceğini göreceğiz. Bu düzenleme hem 4691 hem de 5746 sayılı kanun metninde değiştirilmiş. Yani bu düzenlemeden Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri de yararlanabilecek.

2- Türkiye genelinde bulunan teknokentlerin neredeyse tamamı dolu. Özellikle İstanbul ve Ankara’daki teknokentlerde yer bulmak neredeyse mümkün değil. Diğer taraftan yerleşkelerin şekil ve konfor şartları da “z” kuşağının sosyal ihtiyaçlarını bazen karşılamaktan uzak kalıyor. Bu noktada tasarıda dikkat çeken önemli konulardan bir tanesi teknokentlerin sınırları dışında da kuluçka merkezleri açabilmeleri. Burada kuluçka merkezinin tanımında yapılan değişiklikle bölge dışında da açılabilmelerinin önü açılmış oluyor. Diğer taraftan bunun mevcutta teknokentlerle inşaat projelerini de bir araya getirmeleri de sağlanmış olacak. Tabi kuluçka merkezinde yapılan değişiklikte genç ve yeni işletme kavramlarının korunduğunu hatırlatmak gerekiyor.

3- Şirketleri çok etkilemese de yönetici şirketlere esas sözleşmelerini oluştururken ve tadil ederken Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı onayı zorunluluğu getirildi.

4- Teknokent firmalarının problem yaşadığı konulardan bir tanesi de çalışma ruhsatlarının belediye tarafından verilmesi idi. Tasarının yasalaşması halinde işyeri açma ve çalışma ruhsatları belediyeler tarafından değil Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İl Müdürlükleri tarafından verilecek. Bu düzenlemenin ruhsat işlemlerini kısaltmasını bekleyelim. Tabi daha önceden Bakanlığın bu yönde bir çalışması olmadığından belki ilk aşamada bürokratik zorlukla yaşanmasını beklemek çok da yanlış olmaz.

5- Önceden belirsiz olan konulardan bir tanesi de bölgede olan ancak proje vb. yönlerden faaliyette bulunmayan firmaların akıbeti idi. Teknokentler yukarıda belirttiğim doluluk problemleri dolayısıyla zaten aktif olmayan hatta performansı düşük firmaları bile teknokentten çıkartma yoluna gitmektelerdi. Artık bununla ilgili yapılan düzenleme ile teknokentten proje sunmayan firmaların teknokentten çıkartılmasının yasal da bir dayanağı olacak. Bunun yanında yönetici şirketlere sunulması gereken evrak ve belgelerin de zamanında sunulmaması benzer bir sonla karşılaşacak.

6- Özellikle yeni girişimcilerin düşük maliyetli hem yönetimsel hem de üretime yönelik alt yapı ihtiyacı yüksek olmakta. Bununla ilgili olarak, yönetici şirketlerin, alt yapı, idare binası, Ar-Ge binası, atölye ve kuluçka merkezi inşası ile atölyelerde kullanılacak makine, ekipman ve yazılımlar ile Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile tasarım faaliyetlerini desteklemeye yönelik yönetici şirketçe yürütülen veya yürütülecek kuluçka programları, teknoloji transfer ofisi hizmetleri ve teknoloji iş birliği programları ile ilgili giderlere Bakanlık bütçesinden ödenek ayrılması söz konusu. Bu yönetici firmaların da hizmet kalitesini artırmaya yönelik kıymetli bir adım olacaktır.

7- Teknokentlerde daha önce uygulanan temel bilimler desteğine benzer olarak doktora öğrencisi personelin istihdamında da uygulanacak gibi gözüküyor. Benzer şekilde stajyerlerin de ücretlerinin desteklenmesi söz konusu.

8- Teknokent firmalarına sürpriz olacak en büyük değişikliklerden bir tanesi zorunlu girişim sermayesi fonu olarak özetlenebilecek uygulama. Buna göre, Teknokent kapsamındaki şirketler, 1/1/2022 tarihinden itibaren, (ben 2022 yılı beyannamesinde yer alan rakamlar olarak anlıyorum) yıllık beyannamelerinde yer alan istisna kazanç tutarının 1 mio TL ve üzerinde olması halinde bu tutarın %2’si kadar fon ayırıp bunu belirtilen koşullarda teknoloji yatırımlarına yönlendirmek zorunda olacaklar. Bu yatırım aşağıdaki yöntemlerden birisi ile gerçekleştirilecek.

a)Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması

b)Girişim sermayesi yatırım ortaklıkları

c)Bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması

Bu şekilde bir işlemin yapılmaması durumunda istisna edilen kazancın %20’si vergiye tabi tutulacak, bu durumun geç tespit edilmesi durumunda vergi ziyaı cezası uygulanmadan yalnızca faiziyle birlikte tahakkuk ettirilecek. Bu uygulama kapsamında aktarılması gereken tutar 20 Mio’nun üzerinde olmayacak.

Bu uygulama 5746 sayılı kanun kapsamında kurumlar vergisi indiriminden yararlanan firmalar için de geçerli.

9- Belirsizlik yaratan önemli konulardan bir tanesi de 31/12/2023 yılında bitecek olan muafiyet ve istisnalar idi. Sektörde bunun uzatılacağı kesin gibi görülse de en azından bu sürenin diğer teşvik ve uygulamalardaki gibi 1 yıl, 1 yıl uzatılmaması, şimdiden 2028 yılına kadar tartışmaya kapatılması yerinde olmuş. Bu şekilde yasalaşması son derece olumlu olacaktır.

10- Bölge dışı süreler her zaman teknokentlerin en zorlu konularından bir tanesi. Bölge dışı sürelerden bir tanesi de yüksek lisans eğitimi alanların bölge dışı süre esnekliğinden yararlanması idi. Burada da aslında biraz yüksek lisans öğrencilerinin önünü kapatan, en az bir yıldır firmada çalışma kuralı idi. Bakanlık bir yandan Ar-Ge / Tasarım Merkezlerine yüksek lisans ödevleri verir iken bir taraftan da teknokentlerde bu şekilde sınırlandıran bir uygulama yapması tutarsız idi. Tasarı ile bu sınırlama da ortadan kalkmış gibi gözüküyor. Artık yüksek lisans yapan personelin işe alındığı andan itibaren yüksek lisans dersleri ile ilgili olarak bölge dışı süre esnekliğinden yararlanma imkanları olacak. Bu uygulama aynı zamanda 5746 sayılı kanun için de geçerli hale getirilmiş.

11- Teknokent firmalarına (birazdan bahsedeceğim ve aslında personellerine de) büyük sürpriz ücretlerde uygulanan vergi istisnasının uygulama yönteminin değişikliğinde oldu. Önceki uygulamamız ücret gelirlerinin vergiden istisna olması yönünde idi. Bu hem gelir vergisi hem de sgk yönünden personel maliyetlerini azaltan bir uygulama idi.

Şimdi söz konusu değişiklikle personel ücretlerinde 5746 sayılı kanunda yer alan uygulama yani terkin aslında muafiyetin işveren tarafından kullanılması yönünde bir uygulamaya gidildi. Yani artık 5746 sayılı kanunda olduğu gibi personellerin ücret gelirleri vergiye tabi olacak, bu gelir vergisi terkin edilerek işveren tarafından devlete ödenmeyerek ücret maliyetlerinin düşürüldüğü bir mekanizma oluşturulacak.

Tabi bunun bir de sgk tarafı oluyor. Nitekim Ağustos ayında yayımlanan 2020/20 nolu SGK Genelgesi ile sektörde çokça tartışılan ücretin vergi istisnası düşülerek mi sgk primine tabi tutulacağı yoksa brüte iblağ edilerek mi sgk primine tabi tutulacağı konusuna açıklık getirmiş ve beklenmeyen şekilde işveren lehine bir uygulama önererek brüte iblağ edilmesine gerek olmadığını belirtmişti. Gelinen noktada ise ücret gelirlerinin vergiye tabi olup daha sonra terkin edilecek olması söz konusu düzenlemeyi de daha bir çok mükellef ve hatta ücret bordro programları hayata geçiremeden mülga durumuna düşürüyor. Çünkü artık ücret gelirleri vergiye tabi ve dolayısıyla sgk primleri de verginin hesaplandığı brüt ücret üzerinden hesaplanacak.

SGK primlerinin artmasına yol açacağını söyledikten sonra bir sürprizin de dolaylı olarak ücretlilere olduğunu iletmiştik. Onu da açıklayalım. Muhasebe işleri ile uğraşanlar hatırlayacaktır, 2019 yılında ücretli çalışan mühendislerin ve yüksek ücretlilerin yıl içinde birden fazla işverenden ücret almaları durumunda yıllık beyanname vermesi için incelemeler başlatılmış ve birçok çalışana cezalar kesilmiş idi.

Teknokent personelleri ise bu durumu hafif hasarlı hatta hasarsız atlattılar çünkü ücretleri gelir vergisine tabi değildi ve bu nedenle de çoğunun beyanname vermesine bile gerek kalmıyordu. Tasarının bu şekilde yasalaşması halinde yıl içerisinde iş değiştiren veya birden çok firmadan maaş alan teknokent personelinin yıllık beyanname verme zorunluluğu ve buna bağlı olarak da ilave gelir vergisi ödeme zorunluluğu gündeme gelebilir.

Benzer şekilde 5746 sayılı kanunda da aynı ifadeye yer verilmiş. Aslında uygulama zaten bu yönde iken madde gerekçesinde de belirtildiği üzere kanun koyucu burada muafiyetin işveren lehine uygulanması iradesini netleştirmek istemektedir.

12- Tasarıda yer alan özellikle küçük – orta işletmeler için güzel haberlerden biri de destek personeli sayısının 15 personele kadar %20 olarak uygulanmasıdır. Dolayısıyla 10’dan fazla personeli olan işletmeler 3 destek elemanından yararlanabilecekler.

13- Önemli değişikliklerden ve güzel haberlerden bir başkası da hem teknokentler hem de Ar-Ge ve Tasarım Merkezi firmaları için, bölge dışı sürelerde %20 esnek çalışmanın uygulamaya geçiliyor olması. Pandemi döneminde firmaların covid-19 kapsamında bölge dışı süre girmesi birçok firmayı rahatlatmıştı. İstismara da açık olan konu aslında uzun zamandır özellikle uzaktan çalışmanın mümkün olduğu yazılım firma işverenleri tarafından tartışılmakta idi. Bu şekilde %20 bölge dışı süre imkânı da bir nebze güzel bir başlangıç olacaktır. Cumhurbaşkanı’nın bu oranı %50’ye kadar artırma imkânı olduğunu da hatırlatalım.

Ancak bu konuda problemli bir durumun da söz konusu olduğunu belirtelim. Hatırlanacağı üzere pandemi ile ilgili olarak en son %40’a kadar düşürülen bölge dışı süre girme imkânı en son 10 Ekim tarihine kadar uzatıldı. Bu süreden sonra herhangi bir esnek çalışma imkânı kalmamış oldu. Bu tasarının da yürürlüğe girmesi yayımı tarihi itibariyle belirlenmiş. Yazımız tarihi itibariyle henüz gündeme bile gelmemiş iken 10 Ekim sonrası bölge dışı süre girememe durumu problemli bir durum yaratmaktadır. Mümkünse bu maddenin yürürlüğünün 11 Ekim’den başlayarak belirlenmesi son derece uygun olacaktır.

14- Teknokent firmalarına yatırım yapan firmaların bu yatırımları ile ilgili olarak kurumlar vergisi indiriminden faydalanmaları daha önce getirilen bir uygulama idi. Ancak daha önce söz konusu yatırımın proje kapsamında harcanması esastı ve bunun için iki yıllık bir süre konuyordu ve yararlanılabilecek vergi indirimi tutarı maksimum 500.000 TL olabiliyordu. Yeni uygulama ile bu süre dört yıla, maksimum yararlanılabilecek vergi indirimi tutarı da 1 mio TL’ye çıkarılmakla birlikte projede harcanmasından, şirketlerden geri çekilmemesi / şirket içinde kalması / ortaklıktan çıkılmaması gibi bir uygulamaya dönüşüyor. Önceki uygulama kurumlar vergisi indirimini epey zorlaştıran bir uygulama idi. Ancak yeni evirildiği yöntemde firmaların bu indirimden daha hevesli yararlanacaklarını tahmin ediyorum.

Diğer taraftan bu uygulama 5746 sayılı kanunda daha önceden yoktu. Ancak tasarıda yeni bir madde olarak eklenmiş. Dolayısıyla bundan Ar-Ge Merkezi ve Tasarım Merkezi firmaları da yararlanabilecek.

15- 5746 sayılı kanunda yapılması planlanan yeni bir uygulama da Ar-Ge veya Tasarım Merkezlerinde doktora mezunu personelin üniversitelerde Ar-Ge ve yenilik alanında ders vermesi veya Ar-Ge ve Tasarım personelinin teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan girişimcilere mentorluk yapması durumunda haftalık 8 saati aşmamak şartıyla, bu çalışmaları gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilmesidir.

16- 5746 sayılı kanunda değişikliğe gidilen bir diğer husus da bakanlık incelemeleri en az 2 yılda bir yapılmak zorunda iken bu sürenin 3 yıla çıkartılması.

Sonuç olarak yukarıda detayını belirttiğim düzenlemelerin hemen hepsi firmalara olumlu yansımaları olacak işlemler. Keşke seri üretim, 45 saatten az belirlenen haftalık çalışma süresinde muafiyet uygulamalarının ne olacağı, yazılımın birden fazla kere satılmasında istisna uygulaması gibi konularda da teknokent firmalarının önünü açacak tespitler yapılsa idi. Ancak gene de gelinen nokta itibariyle birçok düzenlemenin olumlu olduğu düşüncesindeyim.

Değişikliğe konu olan maddelerin son haline ulaşmak için tıklayınız.

SMMM Özgür İlkay KARATEKE

Kötü Makaleyi Değerlendirin: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Çok İyi
		Yazdır