Fazla ve yersiz tahsil edilen komisyon primlerinin iadesinde belge düzeni ve gider kaydı hk.

…

İLGİ: …

İlgide kayıtlı özelge talep formunun tetkikinde, … nin sigorta acenteliğini yaptığınız, … adına düzenlediğiniz sigorta poliçelerinden dolayı … nin Kurumunuza 20… yılında %.. prim komisyonu tahakkuk ettirmesi gerekirken sehven % … prim komisyonu tahakkuk ettirdiği, bu nedenle sigorta şirketiyle aranızda yaptığınız ek sözleşmeye istinaden fazla ve yersiz ödenen komisyon primlerinin iadesi için ödeme planı oluşturulduğu ancak, … nin yaptığınız ödemeler karşılığında tarafınıza dekont, tahsilat makbuzu vb. belgeler verdiği belirtilerek, bu belgelere istinaden geri ödenen sigorta komisyon bedellerinin kayıtlarınıza gider olarak intikal ettirilip ettirilemeyeceği hususunda görüş talep edilmektedir.

5520 sayılı KVK.nun 1. maddesinin 2. bendinde kurum kazancının, gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlarından oluştuğu, Kanun'un 6'ncı maddesinde kurumlar vergisinin mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safı kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı ve safî kurum kazancının tespitinde, GVK.nun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükümlerine yer verilmiş olup safı kurum kazancının tespitinde KVK.nun 8. maddesi ile GVK.nun 40. maddesindeki giderler, hasılattan indirim konusu yapılmaktadır.

Diğer taraftan, GVK.nun "Ticari Kazancın Tarifi" başlıklı 37. maddesinde; "Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır.", hükmü yer almış olup; aynı Kanun'un "Bilanço Esasında Ticari Kazancın Tespiti" başlıklı 38. maddesinde ise;

"Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsdeki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müsbet farktır. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce:

1. İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir;

    

2. İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.

Ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, VUK.nun değerlemeye ait hükümleri ile bu kanunun 40 ve 41. maddelerihükümlerine uyulur." denilmiş, GVK.nun 40'ınci maddesinde safî kazancın tespit edilmesinde indirilecek giderler sayılarak 1. bendinde "Ticari kazancın elde edilmesi veidame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin" safı kazancın tespitinde indirilebileceği belirtilmiştir.

Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarında sayılan kanunen kabul edilmeyen giderler dışında kalan ticari organizasyona bağlı olarak yapılan giderlerdir ve bunlara işletme gideri de denilebilir.

Ticari kazancın tespitinde iki temel ilke geçerlidir. Bunlar "dönemsellik" ve "tahakkuk esası" ilkeleridir. Tahakkuk esası ilkesinde, gelir veya giderin miktar ve mahiyet itibariyle kesinleşmiş olması, yani geliri veya gideri doğuran işlemin tekemmül etmesinin yanı sıra, miktarının ve işlemden kaynaklanan alacağın veya borcun ödeme şartlarının da belirlenmiş olması gereklidir. Bu esas dikkate alındığında bir gelir unsurunun, özel bir düzenleme bulunmadığı sürece, mahiyet ve tutar itibariyle kesinleştiği dönem kazancının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

Tahakkuk kavramından, fatura düzenleme, tahakkuk fişi tanzim etme gibi, hukuki sonuç doğuran belli şekil ve usule tabi işlemler veya bu işlemlerin yapılabilmesi için gerekli hukuki ortamın oluşması anlaşılmalıdır.

Buradan da anlaşılacağı üzere, tahakkuk esasının gereği ticari kazançta bir hasılatın ya da giderin ilgili olduğu dönemde ödenmiş olmasının bir önemi bulunmamaktadır. Ticari kazanç açısından giderin ve gelirin tahakkuk etmiş olması yeterlidir. Ancak dönemsellik ilkesinin gereği olarak bir gelir veya gider tahakkuk etmiş olsa bile ilgili olduğu dönemle ilişkilendirilmesi gerekir.

Buna göre, dönemsellik ilkesinin işlerlik kazanabilmesi ancak vergi uygulaması bakımından tahakkuk etmiş sayılma vasfını taşıyan bir gelir ve giderin var olmasına bağlıdır.

Sonuç olarak tahakkuk ilkesi her zaman önde gelmekte ise de; tahakkuk esası ile beraber dönemsellik ilkesi de belirleyici bir fonksiyon üstlenmektedir.

213 sayılı VUK.nun "İspat Edici Kağıtlar" başlıklı 227. maddesinde; "Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir."

Aynı Kanun'un "Tevsiki Zaruri Olmayan Kayıtlar" başlıklı 228. maddesinde,

"Aşağıdaki giderler için ispat edici kağıt aranmaz:

1. Örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mutat olmıyan müteferrik giderler;

    

2. Vesikanın teminine imkan olmıyan giderler;

    

3. Vergi kanunlarına göre götürü olarak tespit edilen giderler.

1 ve 2 numaralı fıkralarda yazılı giderlerin gerçek miktarları üzerinden kayıtlara geçirilmesi ve miktarlarının işin genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması şarttır."

Hükümleri mevcuttur.

Söz konusu Kanun'un 229-242. maddelerinde de bu Kanun'a göre düzenlenmesi ve alınması gereken fatura ve fatura yerine geçen vesikalar ile diğer evrak ve vesikalara ait hükümlere yer verilmiş olup dekont ve tahsilat makbuzu Vergi Usul Kanunu'nda sayılan tevsik edici belgeler arasında yer almamaktadır.

Diğer taraftan, 243 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile de, VUK.nun mükerrer 257. maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak mükerrer belge düzenlenmesini önlemek amacıyla bankalar, sigorta şirketleri ve acenteleri, sermaye piyasası aracı kurumları ile ikrazatçılıkla uğraşanların faaliyetleri sırasında düzenleyecekleri belgelerle ilgili olarak düzenlemeler yapılmıştır.

243 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nin "B - Sigorta Şirketleri İle Acenteleri Tarafından Düzenlenecek Belgeler" başlıklı bölümünde;

"Sigorta şirketleri tarafından düzenlenen sigorta poliçileri (ek belgeler "-zeyilnameler-" dahil) Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi zorunlu belgeler kapsamına alınmış olup, sigorta şirketleri bu poliçeler ve ek belgelere (zeyilnameler) konu işlemlere ait tutarlar için ayrıca fatura düzenlemiyeceklerdir." açıklamasına yer verilmiştir.

Öte yandan, 86 Seri No'lu Gider Vergileri Genel Tebliği'nin "4. Diğer Hususlar" başlıklı bölümünde;

"…

e) Sigorta İşlemlerinde Belge Düzeni

Bilindiği üzere, sigorta işlemleri dolayısıyla sigorta şirketleri ve acenteleri tarafından düzenlenecek belgelere ilişkin açıklamalar 243 ve 246 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde yer almaktadır. Buna göre, sigorta acenteleri tarafından sigorta şirketlerine sağlanan hizmetler nedeniyle ödenen komisyon bedelleri için sigorta şirketlerince sadece sigorta komisyon gider belgesi düzenlenmesi gerekmekte olup ayrıca acentelerce söz konusu bedeller için fatura düzenlenmeyecektir. Diğer taraftan, sigorta şirketlerinin sigortacılık faaliyeti dışında kalan diğer işlemleri için fatura düzenleneceği tabiidir.

…"

denilmiştir.

Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde;

1. Dekont ve tahsilat makbuzlarının 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamında fatura ve fatura yerine geçen vesikalar kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmadığından … ile aranızda yapılan ek sözleşmeye istinaden … nin hatalı komisyon tahakkukundan doğan … TL tutarındaki tahsil edeceği alacağı için fatura düzenlemesi gerekmektedir. Ek sözleşme protokolünün … maddesi gereği ek kampanyalardan doğan ilave komisyon gelirleri için ise sigorta komisyon gider belgesi düzenleneceği tabiidir.

    

2. Şirketiniz ile … Sigorta A.Ş. arasında düzenlenen protokolün … maddesinde, … Sigorta A.Ş.nin hatalı komisyon tahakkukundan doğan … TL tutarındaki alacağının, … tarihinden itibaren … ay içerisinde tahsil edilmesi yönünde anlaşmaya varıldığı görülmektedir.

Bu itibarla, firmanız tarafından … .den acentelik faaliyeti karşılığı sehven %… oranında tahsil edilerek 20… hesap dönemi kurum kazancının tespitinde dikkate alınan komisyonların, fazla ve yersiz tahsil edilen %.. oranının üzerindeki kısmının, ödeme koşullarının da belirlendiği protokol gereğince … tarihinde mahiyet ve tutar itibarıyla kesinleştiği dikkate alınarak, ödeme tarihleri dikkate alınmaksızın tamamının bu tarih itibarıyla kurum kazancının tespitinde gider olarak indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

Bu özelgeyi arkadaşıma göndereyim

Yazdır