EMEKLİLİK İÇİN YAŞ DIŞINDA DİĞER ŞARTLARI SAĞLAYARAK KIDEM TAZMİNATI ALMA HAKKININ KULLANILMASI

Kıdem tazminatına hak kazanılacak haller, 1475 sayılı İş Kanunu 14. Maddesinde düzenlenmiştir.

Bu yasa kapsamında kıdem tazminatına hak kazanmak için;

1- İş Kanunu kapsamında işçi olmak,

2- Aynı işveren yanında en az 1 yıl çalışmış olmak,

3- 1475 sayılı Yasa 14. Maddesinde sayılan nedenlerle sözleşmenin sona ermesi,

Gerekmektedir.

Yasada kıdem tazminatına hak kazanma nedenlerinden birisi, yaş dışında kanunda düzenlenmiş  sigortalılık süreleri ile prim ödeme gün sayılarını tamamlamaları sebebiyle  iş sözleşmesinin işçi tarafından  feshedilmesidir.

Kıdem tazminatını düzenleyen 1475 sayılı İş Kanunu 14. Maddesi 1. Fıkra, 5. bendinde; 506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle son bulması halinde kıdem tazminatı ödeneceği düzenlenmiştir.

Yasal düzenleme gereği kıdem tazminatına esas yazı alarak   kıdem tazminatı hakkından yararlanılabilmesi için gerekli koşullar şu şekilde özetlenebilir.

1- Öncelikle işçinin 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışan işçi olması gerekmektedir. 1475 sayılı Kanun 14. Maddesi sadece 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında olan işçilerin kıdem tazminatını düzenlemektedir. Bu nedenle; 5953 sayılı Basın İş Kanunu, 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve ayrıca 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu kapsamında çalışanların bu Yasa kapsamındaki haktan yararlanmaları mümkün değildir.

2- Aynı işveren yanında en az bir (1) yıl çalışmış olmak, kıdem tazminatının en temel şartlarından birisidir.  İşçinin aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalışmış olduğu süreler dikkate alınarak yani bu süreler birleştirilerek hesaplama yapılır.

3- Yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş dışında diğer şartların sağlanması,

4- İşçi tarafından, yaşlılık aylığı bağlanması için yaş dışında diğer şartların sağlanması sebebiyle sözleşmenin feshedilmesi,

gerekmektedir.

Sosyal güvenlik mevzuatında emeklilik için gerekli şartlar sürekli değiştirilmiş ve ilk defa sigortalı olunan tarihe göre şartlar farklılaşmıştır. Bu nedenle Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan kıdeme esas yazı alma şartları da sigortalılık başlangıç tarihine göre değişmektedir.

İlk Sigortalılık Tarihine Göre Sigortalılık Süresi ve Prim Gün Koşulları:

• Sigorta başlangıç tarihi 08.09.1999 ve öncesinde olanlarda;

  15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim günü

• Sigorta başlangıcı 09.09.1999 tarihi ile 30.04.2008 tarihleri arasında olanlarda; 

25 yıl sigortalılık süresi ile toplam en az 4500 gün prim ödeme gün sayısının bulunması veya sigortalılık süresi şartı olmaksızın toplam en az 7000 gün prim ödeme gün sayısının bulunması,

• Sigorta başlangıcı 01.05.2008 tarihi ve sonrasında olanlarda sigortalılık süresi şartı olmadan, 
•  01.05.2008 -31.12.2008 arasında ilk defa sigortalı olanlarda 4600 prim günü,
•  01.01.2009 - 31.12.2009 arasında ilk defa sigortalı olanlarda 4700 prim günü,
•  01.01.2010- 31.12.2010 arasında ilk defa sigortalı olanlarda 4800 prim günü,
•  01.01.2011- 31.12.2011 arasında ilk defa sigortalı olanlarda 4900 prim günü,
•  01.01.2012- 31.12.2012 arasında ilk defa sigortalı olanlarda 5000 prim günü,
•  01.01.2013- 31.12.2013 arasında ilk defa sigortalı olanlarda 5100 prim günü,
•  01.01.2014- 31.12.2014 arasında ilk defa sigortalı olanlarda 5200 prim günü,
•  01.01.2015- 31.12.2015 arasında ilk defa sigortalı olanlarda 5300 prim günü,
•  01.01.2016 sonrası ilk defa sigortalı olanlarda için 5400 prim günü,

 Gereklidir.

Prim ödeme gün sayısı:

Burada prim gününden kastedilen;  malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ilişkin uzun vadeli sigorta kolları prim ödeme günüdür. Prim ödeme gün sayısının tespitinde hizmet birleştirmeleri ile bu süreleri etkileyen faktörler dikkate alınmaktadır.  Fiili hizmet süresi zammı, hizmet borçlanması gibi prim ödeme günü ve sigortalılık süresinin tamamlanmasına ilişkin tespiti etkileyen düzenlemeler kıdem tazminatına hak kazanma bakımından da uygulanacaktır.

Borçlanarak sigortalılık süresinin ve prim ödeme gün sayısının artırılabilmesi için işçi tarafından iş sözleşmesi feshedilmeden önce borçlanmanın yapılması gerekir. Kıdem tazminatına hak kazanmada fesih tarihindeki koşullar önemli olduğundan, fesihten sonra borçlanma yapılması halinde kıdem tazminatı talep edilemeyecektir.

Sigortalılık Süresi:

Sigortalılık süresi, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile aylık bağlanması için yazılı istekte bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için de ölüm tarihi arasında geçen süre olarak dikkate alınmaktadır. Bu sürenin tamamen çalışılarak ya da prim ödenerek geçirilmiş olması koşul olmadığı gibi, bu sürenin başlangıç ve sonu arasında sigortalının aralıklı ya da birden çok sigortalılık haline tabi çalışmasının, sigortalılık süresinin belirlenmesinde bir önemi bulunmamaktadır.

Kanuna göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında, 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların sigortalılık sürelerinin 18 yaşını doldurdukları tarihte başladığı kabul edilecektir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, sadece prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilecektir. Sigortalıların, birden fazla sigortalılık haline tabi hizmetlerinin bulunması halinde, sigortalılık başlangıç tarihi en eski olanı, sigortalılık süresinin başlangıcı olarak dikkate alınacaktır.

Sigortalılık süresinin de fesih tarihi itibariyle tamamlanmış olması gerekir. Fesihten sonra yapılacak borçlanma ile sigorta başlangıç tarihi geri çekilse bile sonradan kıdem tazminatı istenemez.

Sosyal Güvenlik Kurumunun 2018/38 sayılı Genelgesinde kıdeme esas yazı verilmesi düzenlenmiş olup; Genelgenin 7. Maddesinde; “Kıdem tazminatına esas yazının verilmesi için; - Sigortalıların Kanunda öngörülen yaş dışındaki diğer koşulları (prim gün sayısı ve sigortalılık süresi) yerine getirip getirmediği kontrol edilecektir. 8/9/1999 tarihinden önce sigortalı olup bu tarihten sonra işten ayrılanlara asgari 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3600 prim gün sayısı ile aylık bağlandığından, bu koşulların oluşup oluşmadığına bakılacak, gerek sigortalılık süresi, gerekse gün koşulunun tespitinde hizmet birleştirmeleri ile bu süreleri etkileyen faktörler (itibari hizmet süreleri, fiili hizmet süresi zamları…gibi) dikkate alınacaktır. Ancak, 2829 sayılı Kanunun 8 inci maddesine göre değerlendirme yapılmaksızın son statünün 4/1-(a) olması bu belgenin verilmesi için yeterli olacaktır.

Kıdem tazminatına esas yazının verilebilmesi için sigortalının müracaat tarihinde işten ayrılma koşulu aranmayacaktır.

Yaşlılık aylığı bağlama işlemleri sigortalıların en son sigortalılığının geçtiği sosyal güvenlik il müdürlükleri/sosyal güvenlik merkezlerince gerçekleştirilmekle birlikte sigortalılara kıdem tazminatı verilmesine esas yaşlılık aylığı bağlama koşullarını içeren yazılar da sigortalı hizmet kayıtlarında tereddüt yaratacak bir durumun bulunmaması şartıyla, müracaatın sigortalıların en son sigortalılığının geçtiği sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezine yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın müracaat ettikleri emeklilik işlemlerini yapmaya yetkili sosyal güvenlik il müdürlükleri/sosyal güvenlik merkezlerince verilebilecek, kıdem tazminatına esas yazının bir örneği de sigortalı dosyasında muhafaza edilmek üzere, sigortalının en son sigortalılığının geçtiği sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezine gönderilecektir.” Şeklinde açıklanmıştır.

Kıdem Tazminatını Alarak Ayrılan İşçi Başka İşte Çalışabilir mi?

Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin  Eylül 2020 itibariyle kapatılmasından sonra Başkan ve Üyeleri Yargıtay 9. Hukuk Dairesinde görevlendirilmişler; geçmişte her iki daire arasındaki içtihat farklılıkları görüşülerek uygulamaların birleştirilmesi yönünde kararlar alınmıştır.   Alınan kararlardan birisi de yaş dışında diğer şartları sağlayarak ayrılanlarla ilgilidir.  İlgili kararda “ 15 yıl 3600 gün uygulamasında işçinin önceden diğer işyeri ile sözleşme imzalamasının hakkın kötüye kullanımı:1475 sayılı Kanun’un 14/5. bendi kapsamında yaş hariç emeklilik sebebiyle ayrılmalarda işçinin daha sonra başka bir işverene ait işyerinde çalışmaya başlaması, ayrılmadan önce diğer işyeri ile görüşme ve hatta sözleşme yapması hakkın kötüye kullanımı olarak değerlendirilmez” denilmiştir. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi İçtihat Farklılıklarının Görüşülmesi Eylül 2020)

Yaş dışında diğer şartları sağlayarak sözleşmesini fesheden ve kıdem tazminatı alan işçinin sonradan başka işte çalışması hakkın kötüye kullanılması kabul edilmeyecektir.

İşçi SGK’dan yazı alarak kıdem tazminatı alma hakkından kaç defa yararlanabilir?

Bazıları, yaş dışında diğer şartları sağlaması sebebiyle işten ayrılarak kıdem tazminatı alanların, bu haktan tekrar yararlanmalarına bir engel bulunmadığını,  sonraki çalışmalarında da 1 yıl koşulu gerçekleşmişse tekrar yazı alarak bu sebeple tekrar kıdem tazminatı alınabileceğini ileri sürmektedir.

Yargıtay, yaş hariç emeklilik koşullarının oluşması sebebiyle ayrılmalardan doğan  kıdem tazminatı hakkının bir kez kullanılabileceğini kabul etmektedir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Esas No:2014/33390/ Karar No:2016/4940 K. Tarihi: 07.03.2016 künyeli kararında; “Normal tahsis amaçlı emeklilik ya da yaş hariç emeklilik koşullarının oluşması halinde ayrılmalardan doğan kıdem tazminatı hakkı bir kez kullanılabilecek haklardandır.

 İşçi bu hakkı bir kez kullandığında bir sonraki çalışma dönemi için bu düzenlemelere dayanarak tekrar kıdem tazminatı isteyemez.

Bu itibarla Mahkemece yapılacak iş, dava dışı şirketin 21/5/2013 tarihli yazısı hakkında davacının beyanını alıp önceki çalıştığı bu şirketten ayrılış şekli ve tazminat alıp almadığı açıklattırılıp gerekirse ilgili şirketten ödeme belgeleri isteyip davacının 1475 sayılı Kanunun 14/5. maddesinde belirtilen hakkı daha önce kullanıp kullanmadığını netleştirip sonuca göre karar vermektir.” Şeklinde karar vermiştir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E. 2016/15082 K. 2020/3866 T. 9.3.2020 künyeli kararında aynı yönde verilen yerel mahkeme kararını onamıştır.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin  Eylül 2020 itibariyle kapatılmasından sonra Başkan ve Üyelerinin Yargıtay 9. Hukuk Dairesinde görevlendirilmesi üzerine, geçmişte her iki daire arasındaki içtihat farklılıkları görüşülerek uygulamaların birleştirilmesi yönünde alınan kararlardan birisi bu konuya ilişkindir. “   Yaş hariç emeklilik kriterlerini haiz olan işçi bu yolla kıdem tazminatı alma hakkını sadece bir kez kullanabilir.

İşçinin yeniden çalışması halinde yaş dahil emeklilik sebebiyle ayrılması halinde bir yıl çalışma şartı mevcutsa, son işverenin de kıdem tazminatı ödemesi gerekir.”

Sonuç olarak yaş dışında diğer şartların sağlanması durumunda kıdem tazminatı alma hakkı bir defa kullanılabilecektir. İşçi bu hakkını kullandıktan sonra aynı veya başka bir işyerinde çalışır ve emeklilik için tüm şartları sağlayarak yaşlılık aylığı almaya hak kazanırsa emeklilik sebebi ile ayrılıp kıdem tazminatı alabilecektir.

Av. Esma Gülbenk

 

Kötü Makaleyi Değerlendirin: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Çok İyi
		Yazdır

Bu makale siteye eklendiği 04-10-2024 tarihinden beri 1498 kez okunmuştur.

Bu İçeriği paylaşın