DERNEK NEDİR ? DERNEK KURULUŞU NASIL YAPILIR? DERNEK KURULUŞUNDAN SONRA YAPILMASI GEREKENLER NELERDİR?

DERNEK NEDİR ? DERNEK KURMAK VEYA DERNEĞE ÜYE OLARAK KATILMAK NEDEN GEREKLİDİR?

Modern toplumun en önemli göstergelerinden biride, sivil toplum bilincinin gelişmişlik düzeyidir. Sivil toplum kuruluşlarının en önemli unsurlarından olan dernekler, demokrasinin de gelişmesinin ön koşullarındandır ve aynı zamanda sosyalleşmenin en etkili araçlarındandır.

Mevzuattaki tanımıyla dernekler; Kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.

Dernekler, tüzüklerinde belirtilen amaçları doğrultusunda çalışan, üyelerini gönüllülük usulüyle alan, kâr amacı gütmeyen ve gelirlerini üyelik ödemeleri ve bağışçıların bağışları ile sağlayan kuruluşlardır.

Dernek kurmak ve derneğe üye olmak, topluma yararlı bir hizmet geliştirmek ve toplumsal sorunların çözümüne yönelik faaliyetlere gönüllü olarak katılmak için bireylerin ortak bakış, ortak duyarlılık temelinde bir araya gelerek oluşturulan sinerji ile taşın altına birlikte elini koyma faaliyetidir.

Türkçemizde sıkça kullanılan “taşın altına elini koyma” terimiyle ilgili olarak şöyle bir kıssa anlatılır.

Vaktin birinde, toplumun duyarlılığını ölçmek isteyen bir sultan, sabahın erken saatinde yolun ortasına büyük bir taş koydurur ve pencereden seyretmeye başlar. Vezir gelir ve taşı görür. Etrafında bir tur atar, sultanıma söyleyeyim de taşı kaldırmak için bir kadro ihdas edelim der. Asker gelir ve taşı görünce vezirle konuşayım da bu taşı buraya bırakana iyi bir ceza verelim der. Sarayın dalkavuğu gelir ve taşı görünce etrafında bir tur atar. Bu taşa bir şiir yazar, sultana okuyayım da neşelensin der. Saray ahalisinden hiçbiri taşı yoldan kaldırmaya gayret etmez. Oradan geçmekte olan bir köylü, yolun ortasında taşı görünce nemelazım deyip duyarsız kalamaz. Bu yoldan geçenlere eziyet verebilecek bu taşı kaldırmanın sadaka olduğu bilinciyle sırtındaki küfesini yere bırakıp taşın altına elini koyar ve zorlanarak ta olsa taşı yoldan kaldır. Taşın altında bir kese altın olduğunu ve üzerindeki notta da “Bu altınlar, taşın altına elini koymayı becerebilenlerindir.” yazdığını görür.
Yolun ortasında duran taş misali toplumda çokça var olan sorunlara duyarsız kalarak çözümüne gayret edilmez ise bu sorunlar gelecek nesillerin kaldırmasına güç yetiremeyeceği büyüklüğe ulaşacaktır. Çıkar ve kazanç paylaşma hedefi gözetmeksizin, gönüllülük esasında olarak bir araya gelerek, birlikten kuvvet doğar ilkesiyle taşın altına birlikte elini koyarak sorunların çözümüne gayret edilirse kolayca sorunların üstesinden gelinecek ve huzurlu bir toplum yaşamı oluşacağı gibi gelecek nesillere de güzel bir ortam bırakılmış olunacaktır.

Gelişmiş Avrupa ülkelerinde nüfusun 2-3 katı oranında dernek üyeliği bulunmakta iken, 85 milyonu aşan nüfusu ile ülkemizde kurulu dernek ve üye sayısı oldukça azdır. Demokrasimizin üst düzeyde gelişmesi ve daha modern toplum oluşturulabilmesi için daha çok dernek kurulmasına ve derneklere üye olunmasına ihtiyaç bulunmaktadır.

DERNEK KURULUŞU NASIL YAPILIR?
Dernek kurmak için sermaye gerekmediği gibi izin alma durumu da söz konusu değildir.

Dernek, en az 7 kurucu üye tarafından, Dernekler Yönetmeliği Ek-2 de yer alan “dernek kuruluş bildirimi formu” doldurulup imzalandıktan sonra, Dernekler Yönetmeliği’nin 5. maddesinde belirtilen eklerle birlikte derneğin kurulacağı yerin en büyük mülkî amirliğine (İllerde valiliğe, ilçelerde kaymakamlığa) verildiği anda kurulmuş ve tüzel kişilik kazanmış olur.

Mülki amirlikçe yapılan inceleme sonucunda, tespit edilen Kanuna aykırılık veya noksanlık varsa bunların giderilmesi kuruculardan yazılı olarak istenir.

Kanuna aykırılık veya noksanlık bulunmadığı ya da Kanuna aykırılık veya noksanlığın yapılan tebligat üzerine giderilmiş olması halinde, mülki idare amirliği tarafından keyfiyet bir yazı ile dernek başkanlığına bildirilir.

DERNEK KURULUŞUNDAN SONRA YAPILMASI GEREKENLER NELERDİR?
Kuruluş işleminden sonra ilk yapılacak işlemler;
a) Dernek tarafından tutulması zorunlu olan defterlerin temin edilerek, kullanılmadan önce, notere veya İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğüne tasdik ettirilmelidir.
b) Yönetim kurulunca karar defterinde gerekli kararlar alınmalıdır. Öncelikli olarak;
-Yönetim kurulunun (Başkan, Başkan yardımcısı, sayman, sekreter, üye gibi) görev dağılımı kararı.
-Dernek gelirlerinin tahsilinde kullanılacak alındı belgeleri ile dernek giderlerinin belgelendirilmesinde kullanılacak gider makbuzu, gider pusulası, ayni yardım teslim belgesi gibi belgelerin matbaaya bastırılmasına dair karar,
-Dernek adına vergi dairesinden vergi kimlik numarası alınmasına dair karar,
-Dernek adına bankada hesap açtırılmasına, açılan hesaba para yatırmaya ve çekmeye, ödeme talimatları vermeye ve bunları internet bankacılığında da gerçekleştirebilmeye, internet bankacılığı için gerekli verilerin ilgili bankadan talep edilmesine, bu işlemler için … TC Kimlik Numaralı ….’nın ve …’nın münferiden veya müştereken yetkilendirilmesine dair karar.
- Dernek başkanı (… TC. Kimlik Numaralı … ) ‘na elektronik ortamda (DERBİS üzerinde) beyanname ve bildirimleri doldurma yetkisi verilmesine ve bu işlem için Dernek başkanı adına Valilikten kullanıcı kodu ve şifresi alınmasına, Başkan adına bu şifreyi almak üzere … TC. Kimlik numaralı …’nın görevlendirilmesine dair karar,
- Dernek kasasında bulundurulabilecek para limitinin ne kadar olacağına dair karar.
- Dernek yönetim kurulu üyeleri dışında dernek adına alındı belgesi ile gelir tahsilatı yapabilecek olan kişilerin yetkilendirilmesine dair karar.
- Resmi ve özel kurum ve kuruluşlarda dernek adına iş ve işlemleri (Abonelik ve sair işlemler) yapmaya ve takip etmeye T.C Kimlik numaralı …’nın ve …. ‘nın müştereken veya münferiden yetkilendirilmesine dair karar.
- Üyelik kabul kararları,
- Dernek beyannamesinin verilmesine ilişkin karar.
- Dernek amacı ve çalışma konuları doğrultusunda yapılan faaliyetlerin ve harcamaların konu ve tutar itibariyle uygunluğuna dair kararlar.
- İlk genel kurul toplantısına ilişkin karar.
c) Dernek başkanı adına DERBİS şifresi alınmalıdır.
d) Vergi dairesinden vergi kimlik numarası alınmalıdır.
e) Dernekte kullanılacak ise, alındı belgeleri, gider makbuzu, gider pusulası, ayni yardım teslim belgesi ve ayni yardım tahsil belgesi gibi belgeler matbaaya bastırılmalıdır.
f) Zorunlu olmamakla birlikte, dernek kaşesi basımı yapılmalıdır. Dernek Kaşesi, derneğin kurumsal kimliği tanıtmak ve resmi olarak kayıtlı olduğunu göstermek için önemli bir araçtır. Dernek kaşesi, dernek tarafından düzenlenen belgeler üzerine basılan ve genellikle derneğin tam adını, logosunu, kod numarasını, kuruluş tarihini ve diğer tanımlayıcı bilgilerini içeren bir damga veya işarettir. İletişimde ciddiyet sağlar ve güvenilirliği artırır.
g) Derneğin ilk genel kurulunun yapabilmesi ve organlarının oluşturulabilmesi için, tüzüğünde belirtilen organlardaki asil ve yedek üye sayısı kadar kişinin ilk genel kurul toplantısından önce derneğe üye kaydının yapılması gerekmektedir.
h) Dernek kuruluş belgeleri mülki amirlikçe incelenerek kanuna aykırılık veya noksanlık bulunmadığı hususunun derneğe tebliğinden itibaren en geç 6 ay içerisinde ilk genel kurul toplantısının yapılması ve tüzükte belirtilen organların yedekleriyle birlikte oluşturulması gerekir. Bu süre geçirilirse dernek kendiliğinden dağılmış sayılır.
ı) Mülki amirliğe verilmesi gereken bildirim ve beyannamelerin mevzuatta belirtilen sürede verilmesi gerekmektedir.
- Dernek üyeliğinde meydana gelen değişiklikler,
- Dernek organlarında meydana gelen değişiklikler,
- Dernek ikametgâh değişiklikleri,
- Genel kurul sonuç işlemleri,
- Yurt dışından alınan yardımlar.
- Dernek taşınmazlarındaki değişiklikler
- Mal bildirimleri (Kamu yararına çalışma statüsü olan dernekler için).
- Yıllık dernek beyannamesi.
İ) Dernekte yapılması gereken işlemler bunlarla sınırlı değildir. Derneğin defterlerinin tutulması, üyelik işlemleri, dernek faaliyetlerinin amaca uygun gerçekleştirilmesi, gelir ve harcamalarının belgelendirilmesi, genel kurulların yapılması, ilgili kuruluşlara verilmesi gereken bildirim ve beyannamelerin verilmesi, derneğin olağan faaliyetleri esnasındaki personel istihdamı, mal ve hizmet alımları, iktisadi işletme ve iştirak faaliyetleri ve bunlar nedeniyle muhatap oldukları vergi, sigorta ve benzeri işlemlerin mer-i mevzuatta belirtilen esas ve usuller ile dernek tüzüğüne uygun olarak süresinde yerine getirilmesi işlemlerinde derneğin kanuni temsilcisi olan dernek yönetim kurulu sorumludur.

Dernek kurmak oldukça kolay bir işlem olmakla birlikte kuruluş sonrasında bürokratik işlemlerin çok ve karmaşık olması, mevzuatta sıkça değişikliklerin yapılması ve dernek yöneticilerinin de dernek işlemleri konusunda yeterince bilgi sahibi olamamaları ve de derneğe fazla zaman ayıramamaları nedeniyle derneğin iş ve işlemleri çoğunlukla mevzuata uygun yürütülememekte olup, bu nedenle de dernek başkanı başta olmak üzere derneğin yöneticileri ağır adli ve idari yaptırımlarla karşılaşabilmektedirler.

Örneğin, çevreyi güzelleştirme ve temiz tutma konusunu misyon edinerek bu amaçla kurulmuş bir dernekte tüzük amacı dışına çıkılarak yardıma muhtaç kişilere sosyal yardımda bulunma durumunda Dernekler Kanunu’nun 30/a maddesinde belirtilen “Dernekler; a) Tüzüklerinde gösterilen amaç ve bu amacı gerçekleştirmek üzere sürdürüleceği belirtilen çalışma konuları dışında faaliyette bulunamazlar.” Hükmü ihlal edilmiş olduğundan, aynı kanunun 32/ maddesinde belirtilen, “Bu Kanun hükümlerine aykırı davrananlara uygulanacak cezalar aşağıdaki şekildedir: o) “30 uncu maddenin (a) bendinde belirtilen yasağa aykırı hareket eden dernek yöneticileri elli günden az olmamak üzere adlî para cezası ile cezalandırılır.” Hükmü çerçevesinde adli yaptırıma muhatap olabilmektedir.

Başka bir örnek vermek gerekirse, dernek adına gelir tahsil etme yetkisi bulunmayan ya da kendisine yetki verilmiş olduğu bir yıllık yetki süresi dolmuş olan kişilerin derneğe yapılan bağışları tahsil etmiş olması durumunda, Dernekler Kanunu’nun 32/d. maddesinde belirtilen; “Adına yetki belgesi düzenlenmediği halde gelir toplayanlar ile bilerek bu şekilde gelir toplanmasına izin veren yönetim kurulu üyelerine Bin Türk Lirası idari para cezası verilir.“ hükmü bulunmaktadır (Bu tutar, 2025 yılı için 24.017,60 Türk Lirası olup, her yıl yeniden değerleme oranında artmaktadır) .

Derneğin iş ve işlemlerinde yapılan hata ve eksiklikler nedeniyle, başta Dernekler Kanunu’nun “Ceza hükümleri “ başlıklı 32. maddesinde ve gerekse diğer kanunlarda oldukça ağır adli ve idari yaptırımlar bulunmaktadır.

Gülbenk Müşavirlik olarak, Dernek iş ve işlemleri ile denetimi alanında uzun yıllar çalışmış, mesleki birikim ve tecrübesiyle konusunda uzman, mevzuat ve uygulamaya hâkim kadromuz ile derneğinin tüm işlemlerinde profesyonel dernek danışmanlığı ve denetim hizmeti sunmaktayız.
Dernek Yönetim Kurulu olarak, derneğin iş ve işlemlerinde yanlış yapılan, unutulan veya gözden kaçan bir husus nedeniyle adli veya idari bir yaptırımla karşılaşma endişesi yaşamadan, amacın gerçekleştirilmesine yönelik faaliyetlerle ilgilenirken, Gülbenk Müşavirlik olarak bizler de derneğinizin işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yürütülmesine yardımcı olmak üzere hizmet vermeye hazırız.

Kötü Makaleyi Değerlendirin: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Çok İyi
		Yazdır