ANALIK HALİNDE KADIN İŞÇİNİN HAKLARINA VE MÜEYYİDELERE DİKKAT!

 

Kadın işçinin analığı halinde,

-Doğum öncesi ve sonrası analık izni,

-Süt izni,

-Ücretsiz izin,

-Yarım çalışma,

-Hamilik süresince hafif işlerde çalışma ve periyodik kontrollerine ilişkin ücretli izin hakları 4857 sayılı Kanunun 74. maddesinde, yarım çalışma ödeneğine ilişkin hakları ise 4447 sayılı Kanunun Ek 5. maddesinde düzenlenmiştir.

…

Doğum öncesi ve sonrası analık izni

Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir.

Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı ve doğum öncesi kullanamadığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.

Kadın işçinin erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.

Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır.

…

Evlatlık edinen kişilere verilen izin

Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.

…

Süt izni

Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

İş Kanunu’nda yer alan bu hükümlere göre kadın işçi isterse süt iznini kesintisiz 1,5 saat kullanabileceği gibi, birkaç parça halinde ve istediği saatte de kullanabilir.

…

Ücretsiz izin

İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir.

Bu izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

Kanunda, ücretsiz izin hakkı işverenin taktirine bırakılmayacak şekilde düzenlediğinden, isteği halinde kadın işçiye altı aya kadar ücretsiz doğum izni verilmesi zorunludur.

…

Periyodik kontroller için ücretli izin

Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.

…

Hamilelik süresi içinde hafif işlerde çalışma

Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.

…

Yarım çalışma

Doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Bu hükümlerden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz.

…

Yarım Çalışma Ödeneği

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen ek 5. madde ile doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren kadın işçiler ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere yarım çalışma ödeneği verilmesine imkan sağlanmıştır.

Yarım çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için;

- İşçi adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,

- İşçinin haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışması,

-Analık hali izninin sona erdiği tarihten itibaren en geç 30 gün içinde işveren ve işçi tarafından imzalanmış  “Doğum Ve Evlat Edinme Sonrası Yarım Çalışma Belgesi” ile en yakın İŞKUR birimine başvuruda bulunulması,

gerekiyor.

Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadardır.

…

Analık hali izninde geçen süreler ihbar tazminatına esas sürelerin hesaplanmasında dikkate alınır mı?

İş Kanununda, analık hali izninde geçen sürelerin ihbar tazminatına esas sürelerin hesaplanmasında dikkate alınıp alınmayacağı hususu açık olarak düzenlenmemiştir.

Ancak, Yrg. 9. HD.’nin 17.09.2007 tarih ve E. 2007/29103, K. 2007/26743 sayılı Kararında, “4857 sayılı İş Kanunu’nun 25/I-a maddesinde “... işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17. maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74. maddedeki sürenin bitiminde başlar...” şeklinde yer alan kural uyarınca doğum veya gebeliğe dayanan devamsızlık süresi işverenin bildirimsiz fesih hakkının kullanılmasında dikkate alınması gerekir. Bildirimsiz fesih hakkının kullanılmasında göz önünde bulundurulan bu sürenin bildirimli fesihte dikkate alınmaması çelişki oluşturur. Belirtilen maddi ve hukuki olgulara göre davacının doğum nedeniylekullandığı izin süresinin ihbar tazminatına esas hizmet süresinin hesaplanmasında

dikkate alınması gerektiğinden 4 haftalık önele göre fark ihbar tazminatı isteğinin

hüküm altına alınması gerekirken yazılı gerekçe ile reddi hatalıdır.” değerlendirmeleri yapılarak, kadın işçinin doğum nedeniyle kullandığı izin süresinin ihbar tazminatına esas hizmet süresinin hesaplanmasında dikkate alınması gerektiği sonucuna varıldığı görülmektedir.

…

Analık hali izninde geçen süreler yıllık iznin hesaplanmasında dikkate alınır mı?

İş Kanunun 55. maddesinde, kadın işçilerin 74. madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günlerin, yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılacağına hükmedilmiştir.

Dolayısıyla kadın işçinin 4857/74. madde gereğince doğumdan önceki ve sonraki sürelerde kullandığı izin sürelerinin yıllık ücretli izin sürelerinin hesabında dikkate alınması gerekir.

…

Doğum öncesi ve sonrasında çalışma veya işçinin talebine rağmen ücretsiz izin verilmemesinin müeyyideleri

4857/74. maddesindeki hükme aykırı olarak doğumdan önceki ve sonraki sürelerde gebe veya doğum yapmış kadınları çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen işveren aleyhine 4857 sayılı Kanunun 104. maddesine göre 2019 yılı için 2.292 TL idari para cezası uygulanacaktır.

Kadın işçiye isteği halinde ücretsiz izin verilmemesi halinde bu husus haklı nedenle fesih sebebi olarak görülmektedir.

Ayrıca, Yrg. 9. HD.’nin 26.09.2008 tarih ve E. 2007/27521, K. 2008/25157 sayılı Kararında, “Somut olayda davacı 21.03.2005 tarihinde işverene sunduğu dilekçe ile herhangi bir gerekçe göstermeden görevinden ayrılmak istediğini belirtmiştir. Mahkemece dinlenen davacı ve Bölge Çalışma Müdürü davalı tanığın ifadeleri, davacının yasal doğum izinlerini kullandıktan sonra işverenden ücretsiz izin talebinde bulunduğu ancak işlerin yoğunluğu nedeniyle talebinin kabul edilmediği yönündedir. Davacının talebinin kabul edilmemesi üzerine istifa dilekçesi vererek işinden ayrıldığı dosya kapsamı itibarı ile sabittir. Davacı dilekçesinde sebep göstermemiş ise de istifa iradesi burada verilmeyen doğum sonrası ücretsiz izne ilişkin olup dava dilekçesinde bu somut sebepleri açıklamış davalı tanığı da bu sebepleri doğrulamıştır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinin 5. fıkrasında “isteği halinde kadın işçiye on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir.” hükmü mevcuttur. Maddenin içeriğine ve düzenleniş biçimine bakıldığında “izin verilir” şeklinde emredici mahiyette olduğu, işçinin talep etmesi halinde yasal ücretli doğum izinlerinin kullanılmasından sonra işverence 6 aya karar ücretsiz izin verilmesinin zorunlu olduğu sonucu çıkmaktadır. İznin verilmesi işverenin takdirine bırakılmamıştır. Kadın işçi yasal doğum izinlerini kullandıktan sonra talepte bulunmak şartıyla 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilecektir. İş Kanunu’nun amacı işverenle çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 104. maddesinde 74. madde hükmüne aykırı olarak doğumdan önceki ve sonraki sürelerde gebe veya doğum yapmış kadınları çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen işveren veya vekiline para cezası verileceği hükmü de mevcuttur. Bütün bu açıklamalar karşısında davacının iş sözleşmesini 74. madde hükümlerini işverenin uygulamaması üzerine haklı nedenlerle feshettiği anlaşılmakta olup kıdem tazminatı isteğinin kabulü gerekir.”” değerlendirmeleri yapılarak, doğum nedeniyle yasal izinlerin verilmemesi halinde istifa etmek zorunda kalan kadın işçiler için dahi kıdem tazminatına hükmedilmesi gerektiği belirtilmektedir.

…

Süt izninin verilmemesinin müeyyideleri

Kadın işçiye 4857/74. madde uyarınca süt izni kullandırmayan işveren aleyhine 4857/104. maddesine göre 2019 yılı için 2.292 TL idari para cezası uygulanacaktır.

Diğer taraftan, Yargıtay 7,9,22. Hukuk Daireleri, 4857 sayılı Kanunda, kadın işçiye süt izni verilmemesi veya kadın işçinin bu sürede kendi isteğiyle çalışması halinde işçiye ilave bir ücret ödeneceğine dair bir hükme yer verilmediğinden, süt izni süresinin fazla çalışma süresi olarak değerlendirilmesi de mümkün görülmemektedir şeklinde kararlar vermekteydi. ( Yrg. 9. HD.’nin 01.02.2012 tarih ve E. 2010/33459, K. 2012/2569 sayılı , 7. H.D.`nin 01.10.2014 tarih, 2014/7170 E.  2014/18575 K. Sayılı, 22. H.D.`nin 09.06.2015 tarih, 2014/10184 E.  2015/20012 K. Sayılı kararları)

 Ancak Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2015/12878 E. , 2016/17527 K. sayılı ve 13.06.2016 tarihli kararında “… yasa uyarınca kadın işçilere çocuklarını emzirmeleri için günde bir buçuk saat (aksi yönde ve fakat işçi lehine olmak üzere taraflar arasında süre düzenlemesi yapılabileceği gibi) süt izni verilmesi hususu işverenin inisiyatifinde olan bir durum olmayıp, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 74/7. fıkrası uyarınca da bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağının işçi tarafından belirleneceği hüküm altına alınmış olup, işçinin süt izni kullanması gerektiği halde bu iznin kullandırılmaması durumunda, kullandırılmayan sürenin tespiti ile % 50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerektiğinin kabulü Anayasanın 50/2. maddesine ve amaçsal yorum benimsemek suretiyle 4857 sayılı Kanun'un ruhuna daha uygun düşeceğinden hükmün bozulması gerekmiştir.  ” şeklinde verdiği kararda, kullandırılmayan süt izni süresi için %50 zamlı ücret ödenmesi gerektiğine karar vermiştir.

Ayrıca bu durum haklı nedenle fesih sebebidir.

Gülbenk Müşavirlik

 

Kötü Makaleyi Değerlendirin: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Çok İyi
		Yazdır

Bu makale siteye eklendiği 28-10-2019 tarihinden beri 4536 kez okunmuştur.

Bu İçeriği paylaşın