2013-04-17

İŞKOLLARININ TEHLİKE SINIF VE DERECELERİNİN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMASINA YÖNELİK DÜZENLEMENİN SAKINCALARI

---

Bilindiği gibi, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, esas itibariyle primli sisteme, yani nimet-külfet esasına dayanmaktadır.     Sigortacılığın mantığı da bunu gerektirmektedir. Bu amaçla, anılan Kanunun 81 inci maddesinde, sigortalıların prime esas kazançları üzerinden sigorta kolları itibariyle hangi oranda prim tahakkuk ve tahsil edileceğine yer verilmiş bulunmaktadır. Bahsi geçen 81 inci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde aynen,

“c) Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre % 1 ilâ % 6,5 oranları arasında olmak üzere, 83 üncü maddeye göre Kurumca belirlenir. Bu primin tamamını işveren öder.”

            Hükmü yer almış bulunmaktadır.

Bu hükme istinaden, eski adı “İş kazası ve meslek hastalığı” kolu olan Kısa vadeli sigorta kollarının prim oranı, işyerinde yapılan işin niteliğine ve geçirilmesi muhtemel iş kazası ya da meslek hastalığı riskine bakılarak, Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulan  “Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi”nde açıklanmıştır. Bilindiği gibi, bu tarife, uluslar arası standart sanayine uygundur.

Daha eskiye gitmek gerekirse, Ülkemizde ilk kez 01/07/1946 tarihinde yürürlüğe giren 4772 sayılı “İş Kazalarıyla Meslek Hastalıkları ve Analık Sigortası Kanunu” ile mesleki risk sigortası uygulanmaya başlanmıştır. Başka bir anlatımla, bu sigorta kolu 67 yıldan buyana kesintisiz uygulanmaktadır.

4772 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinin ardından, 506 sayılı Kanunun mülga 74 üncü maddesine istinaden Bakanlar Kurulunca 01/03/1965 tarihi itibariyle Prim Tarifesi yürürlüğe konulmuş ve her bir işin iş kazası ve meslek hastalığı prim oranı, işin tehlike sınıfının yarısı olarak belirlenmiştir. Örneğin bina inşaatının tehlike sınıfı V, prim oranı ise % 2,5 olarak tespit edilmiştir.

Ancak, her bir sigorta kolunun gelir-gider dengesi incelendiğinde, bu şekilde uygulanması öngörülen iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kolunun açık verdiğinin tespiti üzerine 01/04/1981 tarihi itibariyle söz konusu prim oranı seyyanen % 1 arttırılmış ve uygulama 5510 sayılı Kanunun 83 üncü maddesinin yürürlüğe girdiği 01/10/2008 tarihine kadar sürmüştür.

 01/10/2008 tarihi itibariyle yürürlüğe konulan yeni Prim Tarifesi uyarınca da, bu kez her bir işin tehlike sınıfına yarım puan eklenmesi benimsenmiş, geri kalan yarım puan ise genel sağlık sigortası prim oranına eklenmiştir.

Dönemleri yukarıda belirtilen geçmişe yönelik uygulama bu şekilde sürerken, 19/01/2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6385 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi,

 

“c) Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının %2’sidir. Bu primin tamamını işveren öder. Bu oranı %1,5 oranına düşürmeye ya da %2,5 oranına artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.”

 

Şeklinde  değiştirilmiştir. Yapılan bu düzenleme, 01/09/2013 tarihi itibariyle yürürlüğe gireceğinden, söz konusu değişikliğin uygulanmasına 01/09/2013 tarihi itibariyle geçilecektir.

Buna göre, halen tescilli ve aynı zamanda faal olan tüm işyerlerinin kısa vadeli sigorta kolları prim oranı (eski iş kazası ve meslek hastalığı) işyerinde yapılan işin niteliği üzerinde durulmaksızın % 2 olarak değiştirilecektir. (İşyerlerinin halen uygulanmakta olan kısa vadeli sigorta koluna ilişkin prim oranı 01/09/2013 tarihine kadar geçerli olacaktır.)

Öte yandan, aynı Kanunla, 5510 sayılı Kanunun 83 üncü ve 84 üncü maddeleri de yürürlükten kaldırılmıştır. Bu konudaki düzenlemenin yine 01/09/2013 tarihi itibariyle yürürlüğe gireceği bilinmektedir

Konu ile ilgili yasal değişiklik yapılmadan önce işyeri sayıları da dikkate alınarak muhtemelen SGK’nın aktüeryal hesapları yapılmıştır. Uygulamanın pratik hale getirildiği de düşünülebilir.

Ancak, yapılan yasal düzenlemenin diğer bazı uygulamaları olumsuz yönde etkilediği gibi, hakkaniyete uygun düştüğü de söylenemez. Yaşanabilecek bu olumsuzlukları ve hakkaniyete uygun olmayan hususlar aşağıdaki gibi açıklamak mümkündür:

 

1-  Bu düzenleme sonucunda, kaza riski son derece fazla olan çeşitli maden ocakları, bina inşaatı işyerleri ile büro gibi iş kazası riski oldukça az olan işyerleri için aynı oran (% 2) uygulanacaktır. Dolayısıyla düzenlemenin, risk sigortası mantığı ile çeliştiği söylenebilir.

 

 2-  6385 sayılı Yasa ile, işyerlerinin tümünün kısa vadeli sigorta kolları prim oranının % 2 olacağı hükme bağlandığından, 01/09/2013 tarihinden sonraki dönem için kısa vadeli sigorta kolları prim oranının işyerinde yapılan işe uygun olup olmadığı üzerinde durulmasına gerek kalmayacaktır. Zaten 5510 sayılı Kanunun 83 ve 84 üncü maddeleri yürürlükten kaldırılmakta olduğundan, dayanağı 83 üncü madde olan konuya ilişkin Prim Tarifesinin hiçbir hükmü de kalmayacaktır.

 

3- Prim Tarifesi 01/09/2013 tarihi itibariyle ve kendiliğinden yürürlükten kalkacağına göre, 01/09/2013 tarihi itibariyle kanun kapsamına alınacak işyerleri için bu Tarifeye bakılarak iş kolu kodu verilemeyecektir. Ancak, Sosyal Güvenlik Kurumunun 2011/13 sayılı Genelgesinde, ihale konusu işin yapıldığı işyerinin devamlı mahiyette bir işyeri olduğunun ve devamlı mahiyetteki işyerinin faaliyet konusunun ihale konusu işe uygun olup olmadığının belirlenmesi gerektiği açıklandığından, özellikle 01/09/2013 tarihi itibariyle tescil edilecek işyerleri ile ilgili olarak bu genelgedeki açıklamaya göre işlem yapılması kolay olamayacaktır.

4- Daha önce tescil edilen ve halen faaliyetini sürdüren işyerleri için verilmiş olan iş kolu kodlarının 01/09/2013 tarihinden sonraki dönemde kullanılıp kullanılmayacağı henüz bilinmemektedir. Başka bir anlatımla, bu durumdaki işyerleri de dahil olmak üzere 01/09/2013 tarihi itibariyle işyeri sicil numaralarından 4 haneli iş kolu kodu çıkarılacak mıdır? Bu hususun da açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.

 

5- Yapılan düzenleme, daha önce dereceleme işlemine tabi tutulan işyerlerini de kapsadığından, tehlike sınıfı III ve daha düşük işyerleri için yapılan dereceleme hesabı sonucunda 0,2 puan düşük prim ödeyen işverenleri olumsuz yönde etkileyecektir.

 

Sonuç itibariyle, 5510 sayılı Kanunun 83 ve 84 üncü maddelerinin yürürlükten kaldırılması, işlemlerin kolaylığı açısından olumlu olacağı kanaatini uyandırsa da, yukarıda açıklanan hususlar birlikte değerlendirildiğinde sigortacılık mantığına pek de uygun düşmediği gözden uzak tutulamayacaktır.   17/04/2013

 

Hadi EYCE

SGK Uzmanı