2015-02-08

ASGARİ GEÇİM İNDİRİM UYGULAMASI VE İŞVERENİN SORUMLULUĞU

---

Asgari geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının; mükellefin kendisi için % 50'si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10'u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5 diğer çocuklar için % 5'idir. Gelirin kısmi döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır. Asgari geçim indirimi, bu fıkraya göre belirlenen tutar ile 103 üncü maddedeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan tutarın, 1/12'sinin aylık olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi suretiyle uygulanacaktır. Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iade yapılmaz.

İndirimin uygulamasında "çocuk" tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dahil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, "eş" tabiri ise, aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade eder.

İndirim tutarının tespitinde mükellefin, gelirin elde edildiği tarihteki medeni hali ve aile durumu esas alınır.İndirim, yukarıdaki oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır.

Asgari geçim indirimi uygulamasından ücretleri gerçek usulde vergilendirilen gerçek kişiler  yararlanabilecektir. Asgari geçim indirimi tutarının, ücretlinin aylık hesaplanan vergisinden fazla olması halinde, fazlası dikkate alınmayacaktır.

AGİ Kimler Yararlanabilir;

Asgari geçim indiriminden, ücret gelirlerini yıllık beyanname ile bildirenler de yararlanabilecektir.

Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesi kapsamında değerlendirilen ücret geliri elde edenler, örneğin sosyal güvenlik destekleme primi ödemek suretiyle çalışanlar ile kurumların yönetiminde görevli olanlar da genel hükümlere göre asgari geçim indiriminden yararlanacaklardır.

Yıl içinde işyeri veya işvereni değişen ücretliler, yeni işyerlerinde veya işverenleri nezdinde çalışmaya başladıkları aydan itibaren asgari geçim indiriminden yararlanmaya devam edeceklerdir.

AGİ Kimler Yararlanamaz;

Aşağıda sayılan ücret geliri elde edenler asgari geçim indirimi uygulamasından yararlanamayacaklardır.

Ücretleri diğer ücret kapsamında vergilendirilen hizmet erbabı,Dar mükellefiyet kapsamında ücret geliri elde edenler,Başka bir kanun hükmü (3218, 4490, 4691 sayılı kanunlar v.b.) uyarınca ücretlerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayanlar,Ücret geliri elde etmeyen diğer gerçek kişiler.

Onsekiz yaşını doldurmuş çocuklardan öğrenimi sona erenler, öğrenimin sona erdiği ayı takip eden aydan itibaren anne veya babasının asgari geçim indirimi hesabında dikkate alınmayacaklardır.

Ay İçinde Kıst Dönem Çalışmada AGİ Uygulaması

Eşi çalışan ve bir çocuğu bulunan bir asgari ücretlinin, 2015 Ocak ayında 15 günlük süre çalışması halinde, asgari geçim indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır.

2015 yılında Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (1.201,50 x 12 =): 14.418,00 TL

Mükellefin Asgari Geçim İndirimi Oranı: % 57,5

Mükellefin kendisi için % 50

Mükellefin çocuğu için % 7,5

Asgari Geçim İndirimine Esas Tutar (14.418,00 x % 57,5 =): 8.290,35 TL

Asgari Geçim İndiriminin Yıllık Tutarı (8.290,35 x % 15 =): 1.243,55 TL'dir.

Asgari Geçim İndirimi Aylık Tutarı (1.243,55 / 12=) : 103,63 TL’dir.

Bu ücretlinin ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir.

2015 yılı Ocak Ayı Brüt Ücreti: 600,75 TL

2015 yılı Ocak Ayı Tevkifat Matrahı: 510,64 TL

2015 yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi: 76,60 TL

2015 yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi Tutarı: 103,63 TL

2015 yılı Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi: 0,00 TL'dir.

Gelirin kısmi döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınacağından hesaplanan yıllık tutarın 1/12'si olan (1.243,55/12 =) 103,63 TL'si Ocak ayına ait gelir vergisi tutarından (76,60 TL) mahsup edilecektir.

Asgari geçim indirimi tutarı, hesaplanan gelir vergisi tutarından fazla olamayacağından bu ücretli, asgari geçim indiriminden 103,63 TL yerine gelir vergisi tutarı olan 76,60 TL kadar yararlanacak olup mahsup edilecek kısmın fazla olması nedeniyle iade yapılmayacaktır.

Buna göre, işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani 76,60 TL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır.

AGİ ve Sakatlık İndiriminin Uygulanması

Bekar olan ve ikinci derece (aylık 440 TL ) sakatlık indiriminden faydalanmakta olan bir ücretlinin 2015 yılı asgari geçim indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır.

2015 yılında Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (1.201,50 x 12 =): 14.418,00 TL

Mükellefin Asgari Geçim İndirimi Oranı: % 50

Mükellefin kendisi için % 50

Asgari Geçim İndirimine Esas Tutar (14.418,00 x % 50 =): 7.209,00 TL

Asgari Geçim İndiriminin Yıllık Tutarı (7.209,00 x % 15 =): 1.081,35 TL'dir.

Asgari Geçim İndirimi Aylık Tutarı (1.081,35 / 12=) : 90,11 TL’dir.

Bu ücretlinin ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir.

2015 yılı Ocak Ayı Brüt Ücreti: 1.201,50 TL

2015 yılı Ocak Ayı Tevkifat Matrahı: 1.021,27 TL

İkinci Derece Sakatlık İndirimi: 440,00 TL

Sakatlık İndirimi Düşüldükten Sonra Kalan Tevkifat Matrahı: 581,27 TL

2015 yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi: 87,19 TL

2015 yılı Ocak Ayı Mahsup Edilebilecek A.G.İ. Tutarı: 90,11 TL

2015 yılı Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi: 0,00 TL

2015 yılı Ocak Ayında yararlanılacak A.G.İ. Tutarı: 87,19 TL'dir.

Bu ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken sakatlık indirimi de mahsup edilecek, sakatlık indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12'si olan (1.081,35 /12 =) 90,11 TL mahsup edilecektir. Ancak mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacağından yalnızca 87,19 TL'lik kısmı ücretliye ödenecek ve (90,11 – 87,19 =) 2,92 TL asgari geçim indirimi farkı diğer dönemlerde de değerlendirilmeyecektir.

Medeni Durum ve Eşin Gelirinin Olmadığının Tespiti

Ücretliler, medeni durumları ve çocuk sayıları ile eşinin iş ve gelir durumu hakkında Tebliğ ekinde yer alan "Aile Durumu Bildirimi" ile işverenlerine bildirimde bulunacaklardır.(265 nolu GV Genel Tebliği Ek.1) Durumlarında herhangi bir değişiklik olması halinde (evlenme, boşanma, ölüm, doğum vb.) bu değişiklikleri işverene bir ay içerisinde bildireceklerdir. Asgari geçim indirimi oranını etkileyen değişiklikler, söz konusu değişikliğin işverene bildirildiği tarih itibariyle uygulanacak olup, eşlerin her ikisinin de ücretli olması halinde çocuklar yalnızca sosyal güvenlik yönünden tabi oldukları eşin bildirimine dahil edilecektir.

Bu uygulamada eşin çalışmadığı ve herhangi bir gelirinin olmadığına ilişkin olarak (aksi tespit edilmediği sürece) ücretlinin beyanı yeterli olacaktır.

Sadece ücret geliri elde eden eş, "çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş" kapsamında değerlendirilmeyecektir. Bunlar dışındakiler ise çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş kapsamında değerlendirilecek olup, münhasıran emekli maaşı alanlar da çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş olarak kabul edilecektir.

 

Bu hüküm ve açıklamalara göre, sadece ücret geliri elde eden eşin, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş kapsamında değerlendirilmemesi nedeniyle,örneğin eczacı olarak faaliyette bulunan eşten dolayı asgari geçim indiriminden faydalanılması mümkün bulunmaktadır.

 

Asgari Geçim İndirimine Ait Bordronun Düzenlenmesi

İşverenler, kendilerinde mevcut medeni durum ve çocuk sayısı ile ilgili bilgiler doğrultusunda, her yıl Ocak ayı itibariyle örneği Tebliğe ekli "Asgari Geçim İndirimine Ait Bordro" yu (265 nolu GV Genel Tebliği EK:2) düzenleyeceklerdir.

Her bir ücretlinin yararlanacağı asgari geçim indirimi ayrı ayrı hesaplanarak bordroda ilgili aya ait sütunda gösterilecektir.

Yıl içerisinde meydana gelen değişiklikler için ayrı bir bordro düzenlenebileceği gibi değişiklikler aynı bordro üzerinde de gösterilebilecektir.

Bordro işveren nezdinde muhafaza edilecek olup, istendiği takdirde yetkililere ibraz edilecektir.

Eşin emekli olması ve çocukların sosyal güvencelerinin de eşin üzerinde kayıtlı olması halinde, emekliye ayrılan eşin çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş olarak kabul edilmesi ile eş ve çocuklar için asgari geçim indirimi oranını etkileyen değişikliğin "Aile Durumu Bildirimi" ile işverene bildirildiği tarih itibariyle asgari geçim indiriminden çalışanın faydalanılması mümkün bulunmaktadır.

Muhtasar Beyanname Veren İşverenlerce Yapılacak İşlemler

Ücretliye yansıtılacak tutar ücret ödemesinin yapıldığı dönemde ücret bordrosunda açılan "Asgari Geçim İndirimi" satırında gösterilecek ve işveren tarafından ilgili aya ilişkin verilecek muhtasar beyannamede tevkif suretiyle kesilen vergiler toplamından mahsup edilerek kalan tevkifat tutarı ödenecektir.

Mahsup edilecek asgari geçim indirimi, ücretlinin o aydaki ücretinden kesilen gelir vergisinden fazla olamayacaktır. Aşması halinde ise aşan kısım için herhangi bir iade uygulaması yapılmayacaktır.

Muhtasar beyanname üzerinde asgari geçim indirimi tutarının mahsup edilebilmesi için, söz konusu tutarın mutlak suretle ücretlilere ödenmiş olması gerekmektedir. Ücretlilere ödenmeyen tutarların mahsup edilmesi halinde bu tutar işverenlerce muhtasar beyanname üzerinden eksik beyan edilmiş ve ödenmemiş gelir vergisi tevkifatı olarak addolunacaktır.

Üç aylık dönemler halinde muhtasar beyanname veren işverenler de her yılın Ocak ayından itibaren asgari geçim indirimi tutarını her ay ücret ödemesi sırasında ücretliye peşin olarak ödeyeceklerdir. Örneğin, Ocak-Şubat-Mart dönemine ilişkin asgari geçim indirimi tutarı, Nisan ayında verilecek muhtasar beyannamede mahsup konusu yapılacaktır.

Birden Fazla İşverenden Ücret Alan Ücretlilerde Asgari Geçim İndirimi Uygulaması

Aynı zamanda birden fazla işverenden ücret alınması halinde, asgari geçim indirimi uygulaması, en yüksek ücretin elde edildiği işveren tarafından gerçekleştirilecektir.

Ücretliler medeni durumu ve çocuk sayısı hakkında bildirimlerini, en yüksek ücret geliri elde ettikleri işverene vererek uygulamanın ilgili işverence yerine getirilmesini sağlayacaklardır. En yüksek ücretin hangi işverenden alınacağının belli olmaması halinde, indirimden yaralanacağı işvereni ücretli kendisi belirleyecektir. Ücretlinin aynı anda birden fazla işverenden dolayı asgari geçim indiriminden faydalandığının tespiti halinde; oluşan vergi ziyaı, ücretliden cezalı olarak tahsil edilecektir.

Yıl içinde işyeri veya işvereni değişen ücretliler, yeni işyerlerinde veya işverenleri nezdinde çalışmaya başladıkları aydan itibaren asgari geçim indiriminden yararlanmaya devam edeceklerdir.

Bu hüküm ve açıklamalara göre, aynı ay içinde işveren değiştiren personele ayrıldığı aya ilişkin kıst dönem ücretin hesabında eski işveren tarafından asgari geçim indirimi tam olarak uygulanması gerektiğinden yeni işverenin anılan personele aynı aya ilişkin yapacağı kıst dönem ücretine asgari geçim indirimini uygulaması söz konusu değildir.

Ancak, personelin aylık olarak hesaplanan asgari geçim indirimi tutarı kıst dönem ücretine hesaplanan gelir vergisinden fazla olması halinde kıst dönem ücretinde mahsuba konu edilmeyen asgari geçim indirimi tutarının eski işveren tarafından yeni işverene bildirilebileceği tabidir.

Ödenmesi Gereken Gelir Vergisinin Eksik Hesaplanması Halinde İşverene Uygulanacak Cezai Müeyyideler

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 341 inci maddesinde aşağıdaki hükme yer verilmiştir.

"Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.

Şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir.

Yukarıdaki fıkralarda yazılı hallerde verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması ceza uygulanmasına mani teşkil etmez."

Buna göre, işverenler tarafından hizmet erbabının ücret gelirlerinden kesilen gelir vergisinden mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarının, o ayki ücretiyle birlikte ücretliye nakden ödenmesi gerekir. Aksi takdirde, ücretliye nakden ödenmeyen asgari geçim indirimi, işverenler tarafından haksız yere yapılan bir mahsup işlemi niteliği taşıyacak ve tevkif suretiyle kesilen verginin bu tutar kadar olan kısmı, muhtasar beyanname ile eksik beyan edilmiş olacaktır.

Bu nedenle, yukarıda belirtilen şekilde ücretliye nakden ödenmeyen asgari geçim indirimi o ayda eksik beyan edilmiş vergi tevkifatı olarak kabul edilerek, bu vergiler için de işverenler hakkında cezalı tarhiyat yapılacaktır.