2014-05-30

SGK EMEKLİ AYLIĞI HESAPLAMASINI HANGİ KRİTERLERE GÖRE YAPIYOR

---

EMEKLİ AYLIĞI HESAPLAMALARI

5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihi olan 1 Ekim 2008 sonrası dönemdeki çalışmalar ve ödenen primler, emekli aylıklarının hesaplanmasında büyük bir etken olmaya başlamıştır.

1 Ekim 2008 sonrası dönemde emekli aylığı talebinde bulunanlara, 2000 öncesi çalışması olanlara üç ayrı kısmi aylık hesaplanmaktadır.

Her bir kısmi aylık hesaplanırken, çalışılan dönemlerdeki ortalama kazançlar ve aylık bağlama oranları temel alınmaktadır. Toplam prim ödeme gün sayısı ile her kısmi aylık dönemindeki prim ödeme gün sayısı üzerinden bir oran belirlenerek, kısmi aylıklar hesaplanmaktadır. 

1 Ekim 2008 sonrası dönemde ödenen prim kazançların asgari ücret seviyesinde olması durumunda, çalışma süresi arttıkça emekli aylıklarında azalmaya neden olan bir hesaplama sistemi bulunmaktadır.

Emekli aylığı hesaplamaları, çalışan dönemler ve yürürlükteki mevzuat esas alınarak özetle şu şekilde açıklanabilir.

 

1. Aylık Bağlama Oranı

*Ekim 2008 öncesi dönemde aylık bağlama oranı hesaplanırken, kademeli bir sistem olmakla birlikte her bir 360 gün prim ödemesi olanlara aylık bağlama oranı yüzde 2.6’ iken, bu oran Ekim 2008 sonrası dönem için ödenen her bir 360 gün karşılığı yüzde 2’ye düşürülmüştür.

2. Prim Kazançlarının Güncelleştirilmesi

*2000 öncesi dönemde çalışması olan sigortalıların ortalama prim kazançlarının belirlenmesinde gösterge sistemi uygulanıyor.

*1 Ocak 2000–1 Ekim 2008 döneminde çalışması olan sigortalıların prim kazançlarının güncellenmesinde ve ortalama kazancın belirlenmesinde; her yıl için enflasyon + milli gelir artış oranları yüzde 100 olarak esas alınıyor.

*1 Ekim 2008 sonrasında çalışması olan sigortalıların prim kazançlarının güncellenmesinde ve ortalama kazancın belirlenmesinde; her yıl için enflasyon oranı yüzde 100 + gelişme hızının yüzde 30’u esas alınıyor.

 

Yukarıda sıralanan dönemlerde, aylık bağlama oranları ve ortama prim kazançlarının güncellenmesinde farklı kriterler dikkate alındığından, emekli aylıkların hesaplanmasında karma bir sitsem uygulanmaktadır. Emekli aylığı hesaplamalarında da eşitsizliğe neden olan karma sistem,  2008 sonrası dönemdeki çalışma süresi uzadıkça aylıkları azaltan bir etki yaratmaktadır. Bu uygulamaya yoğun şekilde itirazlar yapılmıştır.

Özellikle, asgari ücret üzerinden prim ödeyenlerin çalışma süresi uzadıkça, emekli aylıklarında düşmeler görülmüştür. Yapılan araştırmalara göre, 2014 yılında 500-600 lira aralığında emekli aylığı bağlanan sayının giderek artması, endişe yaratmaya başlamıştır.

Sosyal güvenlik sisteminin uzun vadeli sigorta kolu olan gelir ve aylıkların en iyi şekilde planlanması ve düzenlenmesi gerekmektedir. Bu yönüyle, mevcut hesaplamalarda büyük bir eşitsizliğe neden olan parametrelerin değiştirilmesi ve emekli aylığı hesaplamalarında eşitliği de esas alan yeni bir yönteminin getirilmesi kaçınılmaz olmuştur.   

Esas olan prim kazançları ve prim ödemeleri eşit olan sigortalılara, hangi yılda emekli olursa olsunlar, aynı aylık bağlanmalıdır. Bu yönde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değişiklik yapılmalıdır.

NAMIK TAN

TÜRK-İŞ ARAŞTIRMA MD.YRD.