2014-01-29

SGK TAVANINI AŞAN ÜCRET GELİRLERİNİN PRİME TABİ TUTULMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

---

Bilindiği gibi, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80 inci maddesinin birinci fıkrasında, gerek prime tabi ödemelere, gerekse prime tabi tutulmaması gereken ödemelere yer verilmiş bulunmaktadır. Buna göre,

I) Prime esas kazançların hesabında;

a) Hak edilen ücretlerin,

b) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,

c) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,

brüt toplamının esas alınması gerekmektedir.

Yasa maddesinde de açıkça görüleceği gibi,Ücretlerin prime tabi tutulması için, fiili çalışma karşılığında veya çalışma olmaksızın, toplu iş

sözleşmesi gibi genel düzenleyici tasarruflara dayanılarak ücretin hak edilmesi yeterli ve gereklidir. Başka bir anlatımla, ücretin prime tabi tutulabilmesi için ödenmesi mecburiyeti bulunmamaktadır. Yani ödenmediği takdirde dahi prime tabi tutulması yasa gereğidir.

Ücretler, sonraki bir tarihte ödense dahi, 80 inci maddenin ikinci fıkrasında yer alan “Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur.” hükmüne istinaden  ilişkin olduğu ay kazancı olarak değerlendirilecektir. Örneğin, Haziran ayı ücreti, finansman sıkıntısı nedeniyle Ağustos ayında ödense bile, Haziran ayı için düzenlenecek olan ve 23 Temmuz’a kadar verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesine dahil edilmek suretiyle prime tabi tutulacaktır. 

-Bazı işyerlerinde uygulanan toplu iş sözleşmelerinin, süresinin bitmesi üzerine taraflar arasında yapılan görüşmelerin uzaması nedeniyle yeni dönem sözleşme hükümlerinin zamanında bağıtlanamadığı ve bu yüzden geçmişe yönelik olarak uygulandığına sıkça rastlanmaktadır. Bu durumda,  toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan ve geriye yönelik olarak ödenmek zorunda kalınan fark ücretler, yine ilişkin olduğu aylara maledilecek, ancak işverenin elinde olmaması nedeniyle sonradan (geçmişe yönelik olarak) ödenmek zorunda kalınan bu farklardan dolayı SGK’ya idari para cezası ve gecikme zammı ödenmemesi için, geriye yönelik olarak düzenlenmesi gereken ek aylık prim ve hizmet belgelerinin, toplu iş sözleşmesinin imzalandığı tarihi takip eden ayın 23 üne kadar verilmesi, muhteviyatı primlerin de takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir. 

-İstirahatlı sigortalılara işverence ücret ödenmesi durumunda, bu ücretlerden kesilecek sigorta primlerinin, istirahat süresinin bittiği tarihi izleyen ayın sonuna kadar SGK’ya ödenmesi gerekecektir.

-Sigortalılara işverenlerince ödenen her türlü teşvik primi, ikramiye vb ödemelerin prime tabi tutulabilmesi için bunların sigortalılara ödenmesi zorunludur. Dolayısıyla önceden belli bir tarihte ödenmesi öngörülmüş olan bir ikramiyenin ödeme tarihi geçmesine rağmen ödenmemesi halinde, ortada prime tabi bir matrah söz konusu olmayacaktır.

II- Bilindiği üzere, bazı işverenlerce sigortalılara ay içinde hem ücret, hem de ücret dışı ödeme yapılabilmektedir. Bu durumda, ücret ve ücret dışı ödemelerin toplamı kimi zaman prime esas aylık kazanç üst sınırını aşabilmektedir. 5510 sayılı Kanunun, 01.10.2008 tarihinden buyana uygulanmakta olan ikinci fıkrasında yer alan,  “……………………ücret dışındaki ödemelerin, yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir.” Hükmüne rağmen, bu konuda bazen yanlış uygulama yapıldığına rastlanılmaktadır.

Bu bakımdan, konunun bir örnekle açıklanmasında yarar görülmektedir.

2014/Ocak ayındaki ücreti 5.000,00 TL olan bir sigortalıya aynı ayda  5.000,00 TL ikramiye ve 4.000,00 TL de teşvik primi ödenmesi halinde, sigortalının Ocak ayındaki aylık kazancı 14.000,00 TL olmaktadır. 2014/Ocak ayında prime esas kazanç üst sınırı 1071,50 X 6,5 = 6.961,50 TL olduğundan, üst sınırı aşan 7.038,50 TL tutarındaki matrah Ocak ayında prime tabi tutulamayacaktır.

Bu durumda, 2014/Ocak ayı SPEK tutarı (6.961,50 TL) üst sınırın aşılması nedeniyle aşan kısım söz konusu ayda prime tabi tutulamayacaktır. Üst sınırı aşan 7.038,50 TL tutarındaki matrah ise 2014 Şubat ayının ücreti olan 5.000,00 TL’lik tutara eklenerek prime tabi tutulacaktır. Ancak böyle bir hesaplama sonucunda bulunan tutar da (5.000,00 + 7.038,50 = 12.038,50) Şubat ayında geçerli olan SPEK üst sınırı yine aştığından, Şubat ayındaki SPEK tutarı yine 6.961,50 TL olacak, prime tabi tutulamayan (üst sınırı aşan) 12.038,50 - 6.961,50 = 5.077,00 TL ise bu kez Mart ayının ücreti olan 5.000,00 TL’ye ilave edilerek prime tabi tutulacaktır.

Mart ayına devreden kazanç 10.077,00 (5.000,00 + 5.077,00) olmakla birlikte, bu miktar da üst sınırı aştığından, Mart ayındaki SPEK tutarı, yine üst sınır olan 6.961,50 TL olarak dikkate alınacaktır. Prime tabi tutulması mümkün olamayan (10.077,00 - 6.961,50 = 3.115,50 TL ise, kanunda yer alan “ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemesi” kuralı nedeniyle Nisan ayındaki ücrete eklenmeyecek, dolayısıyla prime tabi tutulmayacaktır. 

“Diğer taraftan, sigortalıların ay içinde olağan çalışma sürelerine ek olarak yaptıkları fazla çalışma karşılığında hak ettikleri fazla mesai ücretlerinin, niteliği itibariyle “ücret” olması, başka bir anlatımla 80 inci maddede bahsi geçen “ücret dışı ödeme” olarak kabul edilmesinin mümkün bulunmaması nedeniyle bu ücretlerin, prime esas aylık kazanç üst sınırının aşılması halinde yapılacak uygulamada, takip eden aya ilişkin kazanç tutarına eklenmemesi (devredilmemesi) gerekmektedir. “

 

III- İŞ AKDİNİN FESHİNDEN SONRA YAPILAN ÖDEMELERİN DURUMU:

 Bazı sigortalılara, iş akdinin feshinden sonra kullanılmayan yıllık izin ücreti veya ikramiye gibi ödemeler yapıldığı görülmektedir.

5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin ikinci fıkrasında da belirtildiği üzere, bu tür ödemelerin, akdin feshedildiği ayın kazancına ilave edilerek prime tabi tutulması gerekmektedir. Ancak bu konuda yapılacak işlemde, prime esas kazanç üst sınırının aşılmaması gerektiği gözden uzak tutulmamalıdır.

Örneğin, iş akdi 20 Ocak 2014 günü feshedilen bir sigortalının 20 günlük ücreti: 2.000,00 TL ve bu sigortalıya kullanmadığı yıllık izin ücreti olarak 2.500,00 TL ve 3.000,00 TL de ikramiye ödenmesi halinde, Ocak ayındaki kazanç tutarı 7.500,00 TL olmakla birlikte, bu tutar, 20 günlük üst sınır olan 4.641,00 TL nin aşılmaması gerektiğinden, söz konusu sigortalının Ocak ayındaki SPEK tutarı 4.641,00 TL olacak, aşan kısım ise sonraki iki ayda hizmet akdi olmayacağından hiç prime tabi tutulamayacaktır. 

 

Hadi EYCE

SGK Uzmanı