2013-08-24

SOSYAL SİGORTA İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİNDE YAPILAN BAZI DEĞİŞİKLİKLER

---

SOSYAL SİGORTA İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİNDE YAPILAN BAZI DEĞİŞKLİKLER
 
            21.08.2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik değişikliğiyle, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin bazı maddeleri değiştirilmiş, bu yönetmeliğe bazı maddeler eklenmiş, bazı hükümler de yürürlükten kaldırılmış bulunmaktadır. Yapılan düzenleme ile ilgili  belli başlı değişiklikler aşağıda açıklanmıştır:

1- Bilindiği gibi, sosyal güvenlik sözleşmelerinde yapılması öngörülen hususlar Ülkemiz yasalarına göre önceliklidir. Bu nedenle, sosyal güvenlik sözleşmelerinde aksine bir hüküm yoksa, bundan böyle yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler, Yönetmeliğin daha önce 10/d maddesinde belirtilen düzenlemede yer alan 3 aylık süre üzerinde durulmaksızın 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılmayacaktır.

5510 sayılı Kanunun 6/e maddesi incelendiğinde, Yönetmeliğin 10/d maddesinin yeni halinin, kanunun 6/e maddesiyle aynı olduğu görülebilecektir.
Dolayısıyla, yasada yer alan bir hükmün aynısının yönetmelikte bir değişiklik olarak getirilmesinin nedeni anlaşılamamakla birlikte, daha önce yönetmelikte yer alan 3 aylık kısıtlayıcı sürenin yürürlükten kaldırılmasıyla yönetmelik yasaya uygun hale getirilmiş bulunmaktadır.

2- İşverenlerce çalışmaları SGK’ya bildirilmeyen sigortalıların, işyerlerinde çalıştıklarının resmi kurum veya kuruluşlarca SGK’ya yazı ile bildirilmesi halinde bu bildirimlere itibar edilerek sigortalılıkları sağlanmakta idi. Yapılan düzenlemeyle, resmi kurum veya kuruluşların bildirimlerinin sadece beyana dayalı olmaması esası benimsenmiş, dolayısıyla bildirimin, beyana değil, belgeye de dayalı olması gerektiği benimsenmiştir.

3- Bundan böyle, 4857 sayılı İş Kanununun 21 inci maddesine istinaden iş mahkemelerince veya özel hakem tarafından verilen kararlar uyarınca, göreve iadesine karar verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren işverenin işçiyi işe başlatmaması halinde sigortalı personelin işe başlamak için işverene yaptığı başvurusuna ilişkin tebligatın alındığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar verilen sigortalı işten ayrılış bildirgesi yasal süresinde verilmiş sayılacaktır.

Yine, iş mahkemelerince veya özel hakem tarafından verilen kararlar uyarınca, göreve iadesine karar verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması ve işverenin usulüne uygun daveti üzerine;
-  Sigortalının işe başlaması halinde, davete ilişkin tebligatın sigortalının aldığı tarihin;
- İşverenin işçiyi işe başlatmaması halinde ise, sigortalı personelin işe başlamak için
işverene yaptığı başvurusuna ilişkin tebligatın alındığı tarihin,içinde bulunduğu ayı takip eden ayın 23 üne kadar aylık prim ve hizmet belgeleri verilirse, bu belgelerin yasal süresi içinde verilmiş olduğu kabul edilecek ve Kurumca işverenlere idari para cezası uygulanmayacaktır.

 Öte yandan, sigortalı mahkeme veya özel hakem kararına istinaden yeniden işe başlatılırsa, işverence yeniden sigortalı işe giriş bildirgesi düzenlenmesine gerek yoktur. Aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı prim tutarlarının ise yukarıda belirtilen tarihleri takip eden ay içinde ödenmesi gerekecektir.)
 
4- Aynı işverenin, birden fazla özel ya da ihale konusu iş alması halinde her işyeri için ayrı işyeri bildirgesi düzenlenecektir. Ancak, mevcut Yönetmeliğin 27/7. maddesi değiştirilmediğinden, tek sözleşme konusu olan ve birden fazla SGK bölgesine giren ihale konusu işler için istihkaklar bir ödenir ve tek teminat verilirse, eskiden olduğu gibi işe ilk başlanılan yerin bağlı olduğu SGK ünitesine tek işyeri bildirgesi verilerek işyeri tescili yapılabilecektir. (Asgari işçilik uygulaması için önemli bir düzenlemedir)

Bilindiği gibi, ihale konusu işlerin işverenlerin devamlı nitelikteki işyerlerinde yapılması halinde, ihale konusu iş için ayrıca işyeri dosyası açılmamakta ve her türlü sigorta işlemleri devamlı işyeri dosyasından yürütülmektedir. Ancak, yapılan düzenleme uyarınca, bundan sonraki dönemde ihale konusu bir işi alan işverenin, bu işi kendisine ait veya dışarıda müstakilen tescilli işyerlerinde yaptırarak ihale makamına teslim ederse, yine de ihale konusu iş ayrıca tescil edilecek midir? Edilecekse, devamlı işyerinde çalışan sigortalıların hangisinin ihale konusu işyerinde çalıştıklarının  tespiti nasıl yapılacaktır?

 

Kanımızca, bu tür durumlarda, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 109 uncu maddesinin (9) uncu fıkrasında yer alan “Kendisine ait işyeri müstakilen tescil edilmiş olan işverenlerin başka işverenlerden aldıkları işlerde çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili belgeler, kendilerine ait tescilli işyerinden Kuruma verilir.” Hükmüne istinaden, ihale konusu iş için ayrıca işyeri dosyası açılmaması daha isabetli olacaktır.
 
5- 5510 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine göre, yaşlılık aylığı almakta iken Kanunun 4/b kapsamında yeniden çalışmaya başlayanların aylıklarının kesilerek tüm sigorta kollarına tabi prim ödemeleri gerekmektedir. Bunlardan aylıklarının kesilmesini istemeyenlerin ise, yazılı istekte bulunarak, almakta oldukları yaşlılık aylıklarının % 15 i oranında sosyal güvenlik destek primi ödemeleri mümkün bulunmaktadır.

Yönetmeliğin konuya ilişkin 58 inci maddesinin 5 inci fıkrasında yapılan düzenlemeyle, yukarıda belirtilen kişilerin yapacakları tercih değişikliğine ilişkin taleplerini sigortalı işe giriş bildirgesi ile gerçekleştirmeleri gerektiği ve ayrıca bu hususta düzenlenecek işe giriş bildirgesinin geç verilmesi halinde idari para cezası uygulanmayacağı öngörülmüştür. (Bu uygulama, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 21.08.2013 tarihinden itibaren geçerli olacaktır.)
 
6- Sigortalıların hangi durumlarda hizmet borçlanması yapabilecekleri, 5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesinde açıklanmış olup, bazı durumlarda yapılan borçlanmalara istinaden sigortalılık başlangıç tarihi borçlanılan hizmet süresi kadar geriye götürülmektedir.
Yönetmelikte yapılan değişiklikle bu hususlara açıklık getirilmiş olup, buna göre;
-Askerlik sürelerinin,,
- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık sürelerinin,
- Yine sigortalı olmaksızın avukatlık staj sürelerinin,
- Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen sürelerinin ve
- Öğrenimlerini yurt dışında başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmi öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmının,

Borçlanılması halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülecek ve prim ödeme gün sayısı ve prime esas kazançlar borçlanma yapılan aylara mal edilecektir. (Bu uygulama da 21.08.2013 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.)

Bu durumda, sigortalı olmadan önce yapılan doğumlardan dolayı borçlanma yapılamayacağından, sigortalı başlangıç tarihinin geriye götürülmesi de bahis konusu olmayacaktır.
 
7- Bilindiği gibi, 5510 sayılı Kanunun 83 ve 84 üncü maddeleri 01.09.2013 tarihinden geçerli olarak yürürlükten kaldırılmış olup, işyerlerinin NACE kodlarının ve tehlike sınıflarını gösteren PRİM TARİFESİ de yapılan yasal düzenleme ile kendiliğinden yürürlükten kalkmış bulunmaktadır.
Yönetmelikte yapılan düzenlemeyle, Prim Tarifesindeki kısa vadeli sigorta kolları, bu defa Yönetmeliğe eklenen (Ek-12’de yer alan) İşkolu Kodu Listesine dönüştürülmüştür. Hatırlanacağı gibi, tüm işyerlerinin kısa vadeli sigorta prim oranı, yapılan işin niteliği üzerinde durulmaksızın, 01.09.2013 tarihinden geçerli olmak üzere 2 olarak uygulanacaktır.
 
8-  Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 102 nci maddesinin 12 nci fıkrasında, ay içinde 30 günden az çalıştırılan veya eksik ücret ödenen sigortalılar ile ilgili belgelerin neler olduğu sayılmış ve bu belgelerin “Eksik Gün Bildirim Formu”na eklenerek süresinde ilgili Sosyal Güvenlik Merkezine verilmesi gerektiği açıklanmıştır. Sigortalıların çalışmalarını gösteren “Puantaj kayıtları” fıkrada sayılan belgelerden biri olup,  önceki düzenlemede, bu kayıtlarda işverenin veya sigortalının imzası koşulu aranırken, bu kez yapılan değişiklikle, işverenin imzasının aranılması koşulundan vazgeçilmiştir. Dolayısıyla “Puantaj kayıtlarında” sadece sigortalıların imzalarının bulunması yeterli ve gereklidir.

Öte yandan, aynı maddenin 14 üncü maddesinde yapılan değişiklikle, özel sektör işverenlerinden 10 ve üzerinde sigortalı çalıştırmaları halinde, Yönetmelik değişikliğinin yapıldığı 21.08.2013 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere eksik gün bildirim formu düzenlenmesine gerek kalmamış, bunun yerine eksik gün bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde gösterilmesi yeterli olacaktır.
 
9-  İşverenler, işyeri sahipleri ve alt işverenler, ilgili mevzuat gereğince tutmak zorunda olduğu tüm defter, kayıt, bilgi ve belgeleri istenilmesi halinde ibraz etmekle yükümlüdür. İstenildiği halde ibraz edilmeyen defter, kayıt, bilgi ve belgelerden herhangi birinin veya birkaçının eksik ibrazı, yükümlülüğün tam olarak yerine getirilmediği hükmünde sayılacağından, bu belgelerin hiç ibraz edilmediği kabul edilerek idari para cezası uygulanacaktır.
 
10- Bilindiği gibi, 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde, işverenlerin aylık prime esas kazancının, çalıştırdığı sigortalıların prime esas günlük kazancının en yükseğinin 30 katından az olamayacağı öngörülmüştür. Az olduğunun tespiti durumunda ise, işverenin prime esas kazancının, en yüksek ücret alan sigortalısının kazanç sınırına yükseltilmesi gerekmektedir.

Yönetmeliğin 98 inci maddesinde yapılan değişiklikle, yukarıda belirtilen yasa hükmünün tüzel kişiliği haiz kuruluşların ortakları hakkında uygulanmayacağı belirtilmiştir. Bu durumda, gerçek kişi veya adi şirket ortaklarının SGK’ya beyan ettikleri aylık prime esas kazanç tutarları, bunların çalıştırdığı sigortalıların prime esas günlük kazancının en yükseğinin 30 katından az olamayacaktır.

Diğer taraftan, bu değişiklik, 1/10/2008 tarihinden geçerli olmak üzere uygulanacaktır.
 
11- Sigortalı işe giriş bildirgesi ile işten ayrılış bildirim formunda bazı değişiklikler yapılarak Yönetmelik ekinde yayımlanmıştır. (Bu bildirgelerin Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik ekinden temini mümkün bulunmaktadır)
                                                                                                          Hadi EYCE
                                                                                                       SGK Başkanlığı
                                                                                                      E.Şube Müdürü