2024-02-17

SGK DENET�M�NE ENGEL OLMANIN SONU�LARI

---

Bilindi�i üzere, 5510 say�l� Sosyal Sigortalar ve Genel Sa�l�k Sigortas� Kanunu’nun “Kurumca verilecek idarî para cezalar�” ba�l�kl� 102’nci maddesinin birinci f�kras�n�n (�) bendi a�a��daki �ekilde hükme ba�lanm��t�r.

“ Kurumca dayana�� belirtilmek suretiyle di�er kanunlarda a�a��da belirtilen fiiller için idari para cezas� öngörülmü� olsa dahi ayr�ca bu Kanunun;

�) Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmi� memurlar�n�n;

l) Bu Kanunun uygulanmas�ndan do�an inceleme ve soru�turma görevlerini yerine getirmeleri s�ras�nda i�verenler, sigortal�lar, i�yeri sahipleri ve bu i�le ilgili di�er ki�iler görevlerini yapmas�na engel olamazlar; engel olanlar hakk�nda eylemleri ba�ka bir suç olu�tursa dahi, asgari ücretin be� kat� tutar�nda idari para cezas� uygulan�r.

2) Görevlerini yapmas�n� engellemek amac�yla cebir ve tehdit kullanan i�verenler, sigortal�lar, i�yeri sahipleri ve bu i�le ilgili di�er ki�iler fiil daha a��r bir cezay� gerektiren ayr� bir suç te�kil etmedi�i takdirde Türk Ceza Kanununun 265 inci maddesinin ikinci f�kras�na göre cezaland�r�l�r. Bu suçu i�leyenler hakk�nda ayr�ca asgari ücretin on kat� tutar�nda idari para cezas� uygulan�r.”

Konumuza geçmeden önce bu düzenlemede geçen engel olmak, cebir ve tehdit kavramlar�n�n sözlük anlamlar�na aç�kl�k getirmekte yarar vard�r.

“Engel olmak”; önlemek, geciktirmek, gölge etmek, köstek olmak anlam�na gelir.

“Cebir”; zor/zorlay�� anlam�na gelir.

“Tehdit”; gözda�� anlam�na gelir.

Sosyal Güvenlik Kurumunda, denetim yapmakla görevli Sosyal Güvenlik Müfetti�leri ve Sosyal Güvenlik Denetmenleri bulunmaktad�r. Bunlar taraf�ndan i�yerlerinde yap�lan tefti�, inceleme ve soru�turmalarda i�verenler, sigortal�lar, i�yeri sahipleri ve i�le ilgili ki�ilerce denetime engel olma, görevlerini yapmas�n� engellemek amac�yla cebir ve tehdit edilme durumlar� hayat�n ola�an ak���nda ara s�ra söz konusu olabilmektedir.

Sosyal güvenlik müfetti�leri ve sosyal güvenlik denetmenlerinin 5510 say�l� Kanunun yukar�da yer alan düzenlemesinden kaynakl� görevlerini yerine getirmeleri s�ras�nda ilgililer iki �ekilde idari para cezas�na kar�� kar��ya kalabileceklerdir. Birincisi görevlerini yapmas�na engel olma, ikincisi görevlerini yapmas�n� engellemek amac�yla cebir ve tehdit kullanmad�r.

Denetim görevine engel olanlar hakk�nda ayl�k brüt asgari ücretin 5 kat� tutar�nda yani 2024 y�l� için 20.002,50 x 5 = 100.012,50 TL; görevin yap�lmas�n� engellemek amac�yla cebir ve tehdit kullananlar hakk�nda ayl�k brüt asgari ücretin 10 kat� tutar�nda yani 2024 y�l� için 20.002,50 x 10 = 200.025,00 TL idari para cezas� uygulan�r.

Bu idari para cezas�n�n yan�nda cebir ve tehdit kullananlar hakk�nda fiil daha a��r bir cezay� gerektiren ayr� bir suç te�kil etmedi�i takdirde ayr�ca 5237 say�l� Türk Ceza Kanunu’nun “görevi yapt�rmamak için direnme” ba�l�kl� 265’inci maddesinin (2) numaral� f�kras�nda yer alan “suçun yarg� görevi yapan ki�ilere kar�� i�lenmesi halinde, iki y�ldan dört y�la kadar hapis cezas�na hükmolunur.” bu düzenlemeye göre 2 y�ldan 4 y�la kadar hapis cezas� ile kar�� kar��ya kal�nacakt�r.

�lgili suçun gerçek ki�i i�verenler, adi ortakl���n ortaklar� veya tüzel ki�i i�verenin sahip ve ortaklar� ile söz konusu i�yerinde çal��an ki�iler veya bu i�le ilgili di�er ki�iler ile birlikte gerçekle�tirilmesi halinde, 5326 say�l� Kabahatler Kanunu’nun “i�tirak” ba�l�kl� 14’üncü maddesinin (1) numaral� f�kras�nda yer alan “Kabahatin i�leni�ine birden fazla ki�inin i�tirak etmesi halinde bu ki�ilerin her biri hakk�nda, fail olarak idarî para cezas� verilir.” hükmü gere�ince engel olan her bir ki�iye ayr� ayr� idari para cezas� uygulan�r. Örne�in; Z i�verenine ait i�yerine 19.02.2024 tarihinde denetime giden sosyal güvenlik müfetti�ine i�verenin i�yerinde bulunan e�i ile i�yerinde çal��an (A) ki�isi denetime engel olmu�tur. Bu durumda denetime engel olan i�verenin e�i ile çal��an (B) ki�isi hakk�nda ayr� ayr� 20.002,50 x 5 = 100.012,50 TL idari para cezas� uygulanacakt�r.

Denetim s�ras�nda, denetimi yap�lan i�yeri ile hiçbir ilgisi ve sorumlulu�u bulunmayan bir ki�inin denetime engel olmas� durumunda kendisine idari para cezas� verilmesinin yasal dayana�� bulunmad���ndan, bu ki�i için idari para cezas� uygulanmaz. Dolay�s�yla i�yerinde denetim yap�lmas�na engel olan ki�inin i�yeri ya da i�le ilgili olup olmad���n�n herhangi bir ku�kuya yer verilmeyecek �ekilde tespit edilmesi gerekir ve denetimin i�le ilgisi olmayan bir misafir taraf�ndan engellenmesi halinde bu ki�iye idari para cezas� uygulanmaz. Ancak bu ki�ilerin denetimi engelleme fiillerine kar�� i�veren veya i�yeri yetkilisinin, talebe ra�men herhangi bir müdahalede bulunmamas� halinde, i�veren veya i�yeri yetkilisi hakk�nda da denetimi engelleme fiiline ba�l� olarak idari para cezas� uygulanabilir.

��yerine veya eklentilerine giri�in engellenmesi, giri�in kas�tl� olarak geciktirilmesi, söz ve eylem ile çal��an ki�ilerin kimlik tespiti yap�lamadan i�yerini terk ettirilmesi veya kimlik beyan� vermesinin engellenmesi denetimi engelleme olarak nitelendirilir.

��veren ve i�le ilgili ki�ilerin hiçbir talimat�, söz veya eylemi olmaks�z�n i�yerinde çal��t��� tespit edilenlerin kimlik tespiti yap�lamadan i�yerini terk etmesi denetimi engelleme say�lmaz. Ancak i�yerinde haz�r bulunan i�yeri çal��anlar�nca, i�veren taraf�ndan daha önceden denetim an�nda i�yerinin terk edilmesi veya kimlik beyan�ndan kaç�n�lmas� yönünde talimat verildi�inin tespit edilmesi halinde, bu durum tutana�a kaydedilerek denetimi engelleme hükümleri uygulan�r. Denetimi engelleme fiiline istinaden uygulanacak idari para cezas�n�n �ahsi bir ceza olmas� nedeniyle, kimlik bilgileri tespit edilemeyenler hakk�nda bu cezan�n uygulanamayaca�� göz önünde bulundurulur. Ancak i�yerinde emir ve talimat verme yetkisinin i�yeri yetkilileri veya sahibinde oldu�u göz önüne al�narak, denetim s�ras�nda denetimi engelleyen ve fakat kimlik numaras� ya da bilgileri tespit edilemeyen ki�ilere i�yeri sahibi veya yetkililerince müdahalede bulunulmamas� halinde denetimi engelleme fiiline i�tirak hali olu�aca��ndan bu ceza i�yeri yetkilileri veya sahiplerine uygulan�r.

Yerel denetim yap�l�p durum tespit tutana�� düzenlendikten sonra, tutana��n i�veren, i�veren vekili, sigortal�lar veya tutana��n teslim edilece�i ki�iler taraf�ndan imzalanmamas� denetimi engelleme fiilini olu�turmaz.

Sigortal�n�n/sigortal�lar�n davran���n�n i�verenin sözlü veya fiili müdahalesi sonucu meydana gelmesi halinde, i�veren hakk�nda ayr�ca denetimi engelleme hükümlerine göre i�lem yap�l�r, bu kez ya�anan olay, durum tespit tutana��na veya denetimi engelleme tutana��na yaz�l�r.

Denetimin esas�na ili�kin tespitler tam ve eksiksiz �ekilde yap�ld�ktan sonraki durum ve fiiller, bu tespitleri etkilemek, bozmak veya yok etmek amac�yla meydana gelmemek kayd�yla denetimi engelleme fiili say�lmaz.

K�saca; denetimin i�verenler, sigortal�lar, i�yeri sahipleri ve ilgili di�er ki�iler taraf�ndan engellenmesi durumu sosyal güvenlik müfetti�leri/sosyal güvenlik denetmenleri taraf�ndan aksi sabit oluncaya kadar geçerli say�lan bir tutanakla tespit edilir. Bu tutanakta bulunmas� gereken unsurlar�n yan�nda denetimin yap�ld��� i�yeri, engellemenin niteli�i, engellemenin nas�l gerçekle�tirildi�i, denetimin yap�ld��� i�yeri çal��anlar�, tan�klar, i�veren ve i�yeri sahiplerine ait bilgilerin yer almas� önem te�kil eder. Engelleme fiilinin kim taraf�ndan ve nas�l gerçekle�tirildi�i ayr�nt�l� olarak belirtilir. Tutanak; denetim, kolluk görevlileri e�li�inde yap�lm��sa, mümkün olmas� halinde kolluk görevlilerine ve varsa di�er tan�klara da imzalatt�r�labilir. Örne�in; ikisosyal güvenlik denetmeni bir �ikâyet üzerine 01.02.2024 tarihinde X �irketine denetim yapmaya gitmi�tir. Personel müdürü, kendilerini kimlik göstererek tan�tan ve i�yerinde denetim yapacaklar�n� söyleyen sosyal güvenlik denetmenlerini i�yerine girmelerine izin vermemi�tir. �irket ortaklar�n�n bilgisinin olmad��� bu engelleme s�ras�nda herhangi bir cebir veya tehdit söz konusu olmam��t�r. Personel müdürüne denetimi engellemek suçundan 20.002,50 x 5 = 100.012,50 TL idari para cezas� uygulanacakt�r.

Malatya �dare Mahkemesi bir karar�nda (Tarih: 21.12.2015, Esas: 2015/893, Karar: 2015/1554) denetimi engelleme fiilinin gerçekle�medi�inden dolay� uygulanan idari para cezas�n� hukuka uygun bulmam��t�r.

“ …. Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmi� memurlar�n�n inceleme ve soru�turma görevlerini yapmas�n� engellemek fiilinden dolay� davac� aleyhine uygulanan dava konusu idari para cezas� i�lemi yönünden ise; davac�n�n mesle�inin avukatl�k oldu�u ve i�yerinin çal��t��� büroyla s�n�rl� olmad���, denetim esnas�nda adliyede-duru�mada oldu�u, mesle�inin ve yürüttü�ü görevin niteli�i de dü�ünüldü�ünde bir avukat olarak bürosunda yap�lan bir denetim esnas�nda belli bir süre içerisinde büroda olaca��n� söyleyerek yap�lan denetimi takip etmek istemesinin do�al kar��lanmas� gerekti�i, ayr�ca 5510 say�l� Yasan�n 86. Maddesinin 2. F�kras�nda defter ve belgelerin Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlar�nca istenilmesi halinde on be� gün içinde ibraz edilmesi zorunlulu�u getirilerek, belli bir süre öngörüldü�ü, buna ayk�r� davran�� için de ayr� yapt�r�m öngörüldü�ü de�erlendirildi�inde, denetim ve kontrolle görevlendirilmi� memurlar�n inceleme ve soru�turma görevlerini yapmas�n� engellemek fiilinin gerçekle�ti�inden söz edilemeyece�i anla��ld���ndan, 5510 say�l� Yasan�n 102. Maddesinin birinci f�kras�n�n (�) bendi uyar�nca 5355,00 TL idari para cezas�yla cezaland�r�lmas�na ili�kin dava konusu i�lemde hukuka uygunluk bulunmad��� sonucuna ula��lm��t�r….”

Sonuç olarak; SGK mevzuat� aç�s�ndan yap�lan denetimlerde ilgililerin denetim elemanlar�na kar�� tutum ve davran��lar�n�n denetimi engelleyici nitelikte olmas�, cebir ve tehdit kullanmas� idari para cezas�n� ve hapis cezas�n� gerektirmektedir. �lgililerin her davran���n�n denetime engel oldu�u dü�ünülerek idari para cezas�n�n uygulanmas� her zaman için kesin bir sonuç do�urmaz. Bir olayda ilgililerce yap�lan davran���n denetime gerçekten engel oldu�u, cebir ve tehdit kulland��� objektif bir �ekilde ortaya konmas� önem te�kil eder.

E. Sosyal Güvenlik Ba�müfetti�i Mahmut Çolak