Sigortalılığın Durdurulması ve Yeniden Başlatılması
Sigortalıların 5510 sayılı Kanunun geçici 17'nci maddesi hükümlerine göre sigortalılıkları durdurulan 1479 ve 2926 sayılı kanunlara tabi 30.04.2008 tarihinden sonra zorunlu sigortalılıklarının devam etmesi halinde sigortalılıklarının 01.05.2008 tarihinden itibaren yeniden başlatılacağı hususu 2009/17 sayılı Genelgenin 5'inci maddesinde açıklanmış ancak bu şekilde sigortalılığı devam edenlerin 01.05.2008 tarihi itibariyle (06 YS ile) yeniden sigortalılıklarının başlatılabilmesi için;
5510 sayılı Kanunun 88'inci maddesinin 16'ncı fıkrasında; Kurumun süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51'inci, 102'nci ve 106'ncı maddeleri hariç diğer maddelerinin uygulanması öngörülmüş olup, anılan Kanunun 47'nci maddesinde "Amme alacağına karşılık rızaen yapılan ödemeler sırasıyla; ödeme süresi başlamış henüz vadesi geçmemiş, içinde bulunulan takvim yılı sonunda zaman aşımına uğrayacak, aynı tarihte zaman aşımına uğrayacak alacaklarda her birine orantılı olarak, vadesi önce gelen ve teminatsız veya az teminatlı olana mahsup edilir. Ödemenin, alacak aslı ile fer'ilerinin tamamını karşılamaması halinde mahsup alacağın asıl ve fer'ilerine orantılı olarak yapılır." hükmü yer almaktadır.
Bu bağlamda, 01.05.2008 ila 30.09.2008 tarihleri arasında ödenen primler 5458 sayılı Kanunun 10'uncu maddesi ile değiştirilen 1479 sayılı Kanunun 53'üncü maddesinin üçüncü fıkrası hükmüne göre, 01.10.2008 tarihinden itibaren rızaen yapılan ödemeler ise 6183 sayılı Kanunun 47'nci maddesine göre mahsup edilmektedir. 5510 sayılı Kanunun geçici 17'nci maddesi uyarınca 30.04.2008 tarihi itibariyle 5 yılı aşan süreye ilişkin prim borcu bulunan sigortalıların, 03.08.2009 tarihine kadar yaptıkları ödemelere göre (19) terkinin yüklenmesi esnasında, 01.05.2008 tarihinden itibaren yeniden sigortalılığın başlatılması ile ilgili sisteme yüklenmiş olan herhangi bir kayıt olmadığı için, prim ödemelerinden öncelikle mahsup edilmesi gereken cari ay primi dikkate alınmaksızın tamamı en eski prim aslı ile gecikme cezası ve gecikme zammı borcuna mahsup edilerek sigortalılık süresi belirlenmektedir.
Ancak, 01.05.2008 tarihinden itibaren yeniden sigortalılığın başlatılması esnasında 01.05.2008 - 03.08.2009 tarihleri arasında yapılan ödemeler ilgili kanunlar gereği öncelikle ödeme süresi geçmemiş cari ay prim borcuna mahsup edildiğinden, daha önce geçici 17'nci madde hükmüne göre belirlenmiş olan hizmet süresi hatalı olduğundan "ÖNCEKİ 19 TERKİ YENİDEN SİGORTALILIK İÇİN DOĞRU OLMAZ" uyarısı ile yeniden sigortalılık başlatılamamaktadır.
Bu durumda bulunan sigortalılarla ilgili olarak geçici 17'nci madde kapsamında daha önce belirlenmiş olan (19) terk tarihinin iptal edilip, önceki terk tarihinden birkaç ay daha geriye gidilerek (19) terk tarihi tespit edildikten sonra 01.05.2008 tarihi itibariyle yeniden sigortalılıklarının başlatılması gerekmektedir.
Örnek - 1: Vergi kaydına istinaden 15.06.1994 tarihinde 7'nci basamaktan kayıt ve tescili yapılan ve 05.07.2008 tarihinde 1.000,00 TL, 08.08.2009 tarihinde 700,00 TL prim ödemesi bulunan sigortalı "A"nın, 30.04.2008 tarihi itibarıyla 166 ay prim aslı borç ay sayısı bulunmaktadır.
5510 sayılı Kanunun geçici 17'nci maddesinin uygulanması sonucu sigortalı "A"nın 03.08.2009 tarihine kadar yaptığı prim ödemelerine göre sigortalılığı 19 terk kodu ile 31.08.1995 tarihi itibarıyla durdurulmuş, kesintisiz devam eden vergi mükellefiyetine istinaden 01.05.2008 tarihi itibarıyla (06) kodu ile sigortalılığının yeniden başlatılmak istenilmesi durumunda, 05.07.2008 tarihinde yaptığı 1.000,00 TL'lik ödemeden öncelikle ilgili ayın cari ay primi mahsup edildikten sonra kalanı en eski prim aslı borcu ile gecikme cezası ve gecikme zammı borcuna mahsup edildiğinden "ÖNCEKİ 19 TERKİ YENİDEN SİGORTALILIK İÇİN DOĞRU OLMAZ" uyarı mesajı ile (06) YS yüklenmesine izin verilmemektedir.
Bu durumda, 31.08.1995 (19) terk tarihinin iptal edilerek başlangıçta belirlenmiş olan bu (19) terk tarihinden geriye gidilerek yeniden 31.12.1994 tarihi itibarıyla tespit edilen (19) terk tarihinin yüklenmesinden sonra 01.05.2008 tarihinde (06) YS yüklenebilecektir.
Örnek - 2: Vergi kaydına istinaden 15.06.1994 tarihinde 1'inci basamaktan kayıt ve tescili yapılan Sigortalı "B"nin 31.03.2008 tarihinde vergi mükellefiyetinin sona ermesi nedeniyle aynı tarih (31.03.2008) itibarıyla (01) terk kodu verilerek sigortalılığı sona erdirilmiş olup, 30.04.2008 tarihi itibarıyla 165 ay prim aslı borç ay sayısı bulunmaktadır. Sigortalı 03.05.2008 tarihinde 650,00 TL, 05.07.2008 tarihinde 250,00 TL ve 03.08.2008 tarihinde 1.000,00 TL prim ödemesinde bulunmuştur.
Bu durumda Sigortalı "B"nin 01.05.2008 tarihinden sonra başlayan sigortalılığı bulunmadığından, 01.05.2008 tarihinden 03.08.2009 tarihine kadar yapılan prim ödemeleri cari ay primlerine mahsubu yapılmadan geçmiş dönem prim borçlarına mahsup edilerek belirlenen 30.06.1995 tarihine (19) terk kodu yüklenerek hizmet süresi belirlenecektir.
Örnek - 3: Vergi kaydına istinaden 11.05.1994 tarihinden itibaren kayıt ve tescili yapılan sigortalı "C" 31.07.2001 tarihine kadar tahakkuk eden prim borçlarını yıllık % 3 tecil faizi ile 18 taksitte ödeme talebinde bulunarak tarafına verilen ödeme planına göre (12 kaynak kodunda) 17 taksitini süresi içerisinde ödemiş, kalan son taksite ait borcu ise prim borcuna ilave edilerek program aracılığı ile tecil taksitlendirme uygulamasından faydalanması sağlanmıştır.
Sigortalı "C"nin 30.04.2008 tarihi itibarıyla 5 yıldan fazla prim borcu bulunmakla birlikte 31.07.2009 tarihinde 850 TL prim ödemesi dikkate alınarak 31.10.2001 tarihi itibarıyla sigortalılığı 19 terk kodu ile durdurulmuştur. Sigortalının vergi mükellefiyeti kesintisiz devam ettiğinden 01.05.2008 tarihi itibarıyla (06) kodu ile yeniden sigortalılığı başlatılacaktır.
Ancak, 06 kodu ile yeniden sigortalılığı başlatılırken "ÖNCEKİ 19 TERKİ YENİDEN SİGORTALILIK İÇİN DOĞRU OLMAZ" uyarı mesajı ile 06 yeniden sigortalılığı başlatılamamaktadır.
Bu durumda tecil taksitlendirme borcundan kalan bir taksit veya daha az prim borcuna ilave edildiğinden ilk tespit edilen (19) terk tarihi iptal edilerek başlangıçta belirlenmiş olan (19) terk tarihinden geriye gidilip tespit edilen yeni (19) terk tarihinin yüklenmesinden sonra 01.05.2008 tarihine (06) YS yüklenebilecektir.
Başlangıçta Belirlenen İhya Borcu Ödendikten Sonra Sigortalı Bilgilerinde Yapılan Değişiklikler Nedeniyle İhya Talebi Geçersiz Duruma Düşenler
5510 sayılı Kanunun geçici 17'nci maddesi hükmüne göre sigortalılıkları durdurulan 1479 ve 2926 sayılı Kanunlara tabi sigortalıların durdurulan sigortalılık sürelerinin kendilerince veya hak sahiplerince ihya talebinde bulunularak tebliğ edilen borçlanma tutarlarını tebliğ tarihinden itibaren üç aylık süre içerisinde tamamını ödeyenlerin durdurulan sigortalılık süreleri geçerli hale getirilerek ihya borçlanma talepleri geçerli olmaktadır.
Ancak, tespit edilen belgelere istinaden sonradan sigortalılık bilgilerinde yapılan değişiklikler neticesinde 1479 ve 2926 sayılı kanunlara tabi değişen hizmet süreleri nedeniyle daha önce belirlenen 19 terk tarihleri hatalı olacağı için ihya talepleri geçersiz olacaktır. Bu durumdaki sigortalıların öncelikle 19 terk tarihlerinin yeniden belirlenerek ilk ihya talebi iptal edilmeden ikinci bir ek ihya talebi alınarak ek ihya talep tarihindeki beyan tutarı üzerinden hesaplanan borçlanma tutarının tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde ödenmesi halinde sonradan tespit edilen sigortalılık süreleri ihya kapsamında ödenmiş olacağından ihya talebi geçerli olacaktır.
Değişen hizmet süreleri nedeniyle sonradan çıkan ihya fark tutarının tamamının tebliğ tarihinden itibaren üç ay içerisinde ödenmemesi halinde durdurulan sigortalılık sürelerine ilişkin ihya talebi iptal edilecektir.
Örnek - 1: 01.04.2003 tarihinde tarım sigortalısı olarak tescili yapılan sigortalı "G"nin hiç prim ödemesi bulunmadığından Geçici 17'nci madde uygulamasıyla sigortalılığı tescil tarihi itibarıyla (19) terk kodu ile durdurulmuştur. Sigortalı "G" 12.11.2009 tarihinde durdurulan sigortalılık sürelerine ilişkin ihya talebinde bulunarak tebliğ tarihi olan 12.11.2009 tarihinden itibaren üç aylık sürenin bitim tarihi 12.02.2010 tarihinden önce ihya borçlanma tutarını ödediğinden durdurulan sigortalılık süreleri geçerli hale getirilmiştir.
Ancak, sigortalı "G"nin sattığı ürün bedelinden yapılan tevkifata istinaden tescil tarihi 01.05.1994 olarak yeniden belirlendiğinden başlangıçta hiç ödemesi olmadığından ilk tescil tarihi itibarıyla verilen (19) terk tarihinin tevkifat ödemeleri de dikkate alınarak (19) terk tarihinin belirlenmesi gerekmektedir.
Sigortalı "G"nin değişiklikten önceki sigortalılık durumuna göre durdurulan sigortalılık sürelerine ilişkin ihya borçlanması geçerli olduktan sonra tescil tarihinin 01.05.1994 olarak değişmesi sonucunda 01.05.1994 - 01.04.2003 tarihleri arasındaki hizmet süreleri için 08.07.2010 tarihinde ikinci bir ek ihya talebinde bulunmuştur. Bu durumda ilk ihya talebi iptal edilmeden ek ihya talebinde bulunduğu 08.07.2010 tarihinden itibaren üç aylık sürenin bitim tarihinden önce çıkan ek ihya borcunun tamamının ödenmesi halinde ihya talebi geçerli olacaktır.