2012-09-04

YEN� BOR�LAR KANUNUNA G�RE PERSONEL �BRANAMES�N�N GE�ERL�L�K �ARTLARI

---

�bra, temize ç�karma, aklama, bir kimseyi bir yükümlülük veya borçtan kurtarma anlam�nda kullan�l�r. �bra içeren yaz�l� belgeye de ibraname denmektedir.

�� hayat�nda en çok i�çi- i�veren ili�kilerinde kar��la��lmaktad�r.  Çok s�k kullan�lmas�na ra�men �imdiye kadar ibra ve ibraname ile ilgili �� yasalar�nda ve Borçlar Kanunu’nda hüküm bulunmuyordu. Ancak 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlü�e giren 6098 Say�l� yeni Borçlar Kanunu’nda ilk kez bu konuda bir düzenleme yer almaktad�r.

1 Temmuz 2012 tarihinden önce bu konu Yarg�tay kararlar� �����nda de�erlendirilmekteydi.

Yarg�tay’�n ibranameler konusunda yerle�ik görü�ü �u �ekildeydi:

‘�� Hukuku'nda ibra  sözle�meleri dar yorumlanmal� ve borcun as�l sona erme nedeninin ifa oldu�u dü�ünülmelidir.

�radeyi sakatlayan Borçlar Hukuku ilkeleri �� Hukuku'ndaki ibra sözle�melerinde titizlikle dikkate al�nmal�d�r.

�� ili�kisinin devam� s�ras�nda düzenlenen ibra sözle�meleri geçerli de�ildir.

Varl��� �üpheli olan ya da tart���lan borçlar�nda ibra yoluyla sona ermesi mümkün olmaz. ��veren taraf�ndan i�çinin hak kazanmad��� ileri sürülen borçlarda ibra yoluyla sona erdirilemez.

Miktar içeren ibranamelerin makbuz hükmünde olaca�� Yarg�tay'�n kökle�mi� görü�üdür.

Bir taraftan k�dem ve ihbar tazminat� haklar�n�n do�mad��� ileri sürülürken di�er taraftan ibranameye dayan�larak borcun sona erdi�inin ileri sürülmesi çeli�kili davran�� olup, bu durumda ibranameye de�er verilemez’.[1]

‘�braname, mevcut bir alaca�� ortadan kald�rmay� sa�layan sözle�medir. �braname, hizmet sözle�mesinin sona ermesi an�nda düzenlenir. �braname, �üphe ve tereddütlerden uzak, aç�kl�kla düzenlenmeli, alacaklar�n nitelikleri ve miktarlar� aç�kça belirtilmelidir. ��veren taraf�ndan i�çinin hak kazanmad��� ileri sürülen bir borcun ibraya konu olmas� dü�ünülemez.’[2]

‘Dairemizin yerle�mi� uygulamas�na göre ibranamede alacaklar kalem kalem gösterilmelidir. Matbu istifa dilekçesi alt�ndaki "4857 Say�l� �� Kanunu'na göre bütün yasal haklar�m� ald���m� bilgilerinize sunar�m" ibaresine geçerlilik tan�narak ibraname nedeni ile davan�n reddine karar verilmesi hatal� olup, karar�n bu yönden bozulmas� gerekmi�tir.’[3]

‘�� ili�kisinin devam� s�ras�nda düzenlenen ibra sözle�meleri geçerli de�ildir. ��çi bu dönemde tamamen i�verene ba��ml� durumdad�r ve i� güvencesi hükümlerine ra�men i� ili�kisinin devam�n� sa�lamak ya da bir k�s�m i�çilik alacaklar�na bir an önce kavu�abilmek için iradesi d���nda ibra sözle�mesi imzalamaya yönelmi� say�lmal�d�r.’[4]

Yerle�ik yarg� kararlar� da dikkate al�narak Yeni Borçlar Yasas�’nda ibraname düzenlenmi�tir.

     6098 Say�l� Borçlar Kanunu 420.madde:

‘Hizmet sözle�melerine sadece i�çi aleyhine konulan ceza ko�ulu geçersizdir.

��çinin i�verenden alaca��na ili�kin ibra sözle�mesinin yaz�l� olmas�, ibra tarihi itibar�yla sözle�menin sona ermesinden ba�layarak en az bir ayl�k sürenin geçmi� bulunmas�, ibra konusu alaca��n türünün ve miktar�n�n aç�kça belirtilmesi, ödemenin hak tutar�na nazaran noksans�z ve banka arac�l���yla yap�lmas� �artt�r. Bu unsurlar� ta��mayan ibra sözle�meleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

Hakk�n gerçek tutarda ödendi�ini ihtiva etmeyen ibra sözle�meleri veya ibra beyan�n� muhtevi di�er ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla s�n�rl� olarak makbuz hükmündedir. Bu halde dahi, ödemelerin banka arac�l���yla yap�lm�� olmas� zorunludur.

�kinci ve üçüncü f�kra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile i�çinin di�er yak�nlar�n�n isteyebilecekleri dahil, hizmet sözle�mesinden do�an bütün tazminat alacaklar�na da uygulan�r.’

Kanun hükmü gere�ince ibra sözle�melerinin geçerli olmas� için:

1-Yaz�l� olarak yap�lmal�d�r.

2-Sözle�menin sona ermesinden ba�layarak en az bir ayl�k süre geçtikten sonra düzenlenmi� olmal�d�r. Yani i� akdi devam ederken veya sona erdi�i tarihte düzenlenen ibranameler art�k geçerli olmayacakt�r. Kanun yürürlü�e girmeden önce i� akdi sona erdi�i tarihte düzenlenen ibranameler geçerli kabul ediliyordu. Bu durumda düzenlenen ibraname mutlaka i� akdinin sona erdi�i tarihten bir ay sonras�na ait bir tarihi ta��mal�d�r.

3-�bra konusu alaca��n türü ve miktar� aç�kça belirtilmelidir.

4-Ödemenin hak edilen tutarda ve mutlaka banka arac�l��� ile yap�lmas�  gerekmektedir. Art�k ibranamede geçen tutar�n elden makbuz kar��l��� ödenmesi mümkün de�ildir. Mutlaka banka arac�l��� ile yap�lmal�d�r.

�branamelerin geçerli olmas� için bu hususlar�n yerine getirilmesi zorunludur. Zaten görülece�i gibi madde metninde  bu hususlar�n yerine getirilmesinin �art oldu�u belirtilmi� ve bu unsurlar� ta��mayan ibranamelerin kesinlikle geçersiz olaca�� belirtilmi�tir.

Hakk�n gerçek tutar�n�n ödenmedi�i ibranameler  ve ödeme belgeleri makbuz hükmünde kabul edilecektir.Bu �ekildeki ödemenin de mutlaka banka arac�l���yla yap�lmas� zorunludur. Bu halde i�çi ödenmeyen, aradaki fark� isteyebilecektir.

��çi ve i�veren aras�nda düzenlenen ibranameye ili�kin bu hükümler, i�çinin ölmesi halinde i�çinin deste�inden yoksun kalanlar�n ve i�çinin di�er yak�nlar�n�n i�verenden isteyebilece�i tüm tazminat alacaklar�nda da uygulanacakt�r. Bunlarla yap�lacak ibra sözle�melerinin de yukar�daki �artlara uyularak yap�lmas�, aksi halde geçersiz olaca�� unutulmamal�d�r.

6098 Say�l� Borçlar Kanunu 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlü�e girdi�inden, bu tarihten sonra  al�nan ibranamelerde art�k bu hükümler geçerli olacakt�r.

Uygulamada  hiç bir  i�çinin tüm alacaklar�n� al�p, bir ay sonra geri gelip ibraname imzalamas�  mümkün görünmemektedir. Bu durumda yasal düzenlemeye ba�lanan ibranamelerin uygulanmas� i�verenleri zor durumda b�rakacakt�r.

---

[1] Yarg�tay 9.HD. 20-10-2009 2009/22652 E. 28157 K.
[2] Yarg�tay 9. HD. 04-06-2009 2008/01028 E. 2009/15595
[3] Yarg�tay 9. HD 15-03-2010 2008/21802 E. 2010/06801
[4] Yarg�tay HGK  21-10-2009 2009/9-396 E. 2009/441