2021-12-10

İŞE GELMEYEN YA DA ÜCRETSİZ İZİNLİ OLAN YABANCI UYRUKLULARIN BU SÜRELERDE SGK’YA ÇALIŞILMIŞ GİBİ BİLDİRİLMELERİ KURUMCA ENGELLENMELİ

---

6458 sayılı “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu” nun,  “Çalışma izninin ikamet izni sayılması” başlıklı 27 nci maddesinde, geçerli çalışma izni ile 27/2/2003 tarihli ve 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 10 uncu maddesine istinaden verilen Çalışma İzni Muafiyet Teyit Belgesinin, ikamet izni sayılacağı,

6735 sayılı “Uluslararası İşgücü Kanunu” nun “Çalışma izninin mahiyeti” başlıklı 12 nci maddesinde, Bu Kanuna göre verilen çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin, 6458 sayılı Kanunun 27 nci maddesi uyarınca ikamet izni yerine geçeceği, ancak, 6458 sayılı Kanunda tanımlanan mülteci ya da ikincil koruma statüsü dışında yabancının herhangi bir nedenle ikamet izni olmasının yabancıya çalışma hakkı vermeyeceği,

6458 sayılı Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 25 inci maddesinde de, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından veya kendi mevzuatında çalışma izni vermeye yetkili kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen çalışma izinlerinin, geçerli olduğu sürece ikamet izni olarak kabul edileceği, bu yabancılar ile Çalışma İzni Muafiyet Teyit Belgesine sahip yabancıların ikamet izni harcını ödemeleri kaydıyla ayrıca ikamet izni belgesi almalarına gerek olmadığı, çalışma izninin sona erdiği tarihin, aynı zamanda ikamet izninin de bitiş tarihi olduğu, çalışma izni süresi sona erdiği halde süresini uzatmayan ya da yeni durumuna uygun ikamet izni almayan yabancıların, ikamet izni ihlali yapmış sayılacakları,

Öngörülmüş bulunmaktadır.

Gerek yukarıda belirtilen yasalar, gerekse bahsi geçen yönetmelik ile yapılan düzenleme sonucunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izinlerinin ikamet izni yerine geçmesi sağlanmıştır. Bu durumda, yabancı kişinin çalışma izni alması halinde; ayrıca ikamet izni almasına gerek olmamakta, çalışma izni süresince Türkiye’de kalma hakkını elde etmiş olmaktadır.

Yabancı uyrukluların çalışma izni alabilmeleri için, bazı koşulları yerine getirmeleri gerektiği bilinmektedir.

Örneğin;

1- Çalışma izni talep edilen işyerinde en az beş TC vatandaşının  çalışıyor olması (aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için de yine ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı çalıştırılıyor olması),

2- Yabancı uyruklu çalışana ödenecek ücret miktarının meslek türleri için belirlenen tutardan az olmaması, (ön izin talebinde bulunan mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6,5 katından az ya da uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar ile öğretmenler için asgari ücretin 3 katından az ücret ödenememesi gibi)

Hususları aranılmaktadır.

Çalışma izinleri bulunan yabancı uyruklu kişilerin Ülkemizdeki işyerlerinde hizmet akdine dayanarak çalışmaları halinde, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4/a maddesine tabi sigortalı olmaları yasa gereğidir. Bu kimseler hakkında tüm sigorta kollarının yanı sıra, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda sonradan yapılan değişiklikle işsizlik sigortası hükümleri de uygulanmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumunun 12/11/2019 tarihli, 99779835-202.99-E.17519684 sayılı Genel Yazısında da belirtildiği gibi, gerek sigortalının birden fazla belge ya da kanun türünden bildirilmesinin gerektiği hallerde, (5746 AR-GE teşviki, yeraltında ve yer üstünde çalışan sigortalılar, sağlık hizmet sunucularında fiili hizmete tabi çalışan sigortalılar vs.) gerekse yabancı uyruklu öğrencilerin bildirimlerinde birtakım sorunlar ortaya çıktığından, Kurumca en son yayımlanan bir duyuruyla yabancı çalışanlar için bildirilecek eksik gün kodlarının aşağıda belirtildiği gibi kullanılabileceği belirtilmiştir:

• Üniversitelerde kısmi süreli çalışan sigortalılar ve üniversitelerde staj yapan yabancı öğrencilerin 7, 22, 42, 43, 49 ve 50 No’lu belge türlerinden bildirilmeleri koşulu ile eksik gün bildirimi yapılabilecektir.
• Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigorta Primi ödenmeksizin Genel Sağlık Sigortası Primi ve Kısa Vadeli Sigorta Primi ödenen yabancı uyruklu sigortalılar için 19 ve 46 belge türüyle bildirilmesi koşulu ile eksik gün bildirimi yapılabilecektir.
• Sigortalının birden fazla belge ve kanun türünden bildirilmesinin gerektiği hallere (5746 AR-GE teşviki, yer altında ve yer üstünde çalışan sigortalılar, sağlık hizmet sunucularında fiili hizmete tabi sigortalılar vs.) ilişkin olmak üzere eksik gün bildirimlerinde “25- Diğer Belge/Kanun Türlerinden Gün Tamamlama” kodlu  eksik gün nedeni kullanılabilecektir.
• İş yeri ile ilişiği kesilmeden yurt dışına giden yabancı uyruklu sigortalılar için ülkeye giriş ve çıkış tarihleri de dikkate alınarak çalışanın yolda geçireceği sürelere ilişkin “21-Diğer Ücretsiz İzin” kodlu eksik gün nedeni kullanılabilecektir. (Ülkeden çıkış tarihi hariç iki günü geçmemek koşuluyla ülkeye giriş tarihi hariç, iki günü geçmemek koşuluyla geçen süreler yolda geçen süre olarak dikkate alınacaktır)

Sonuç itibariyle, yabancı uyrukluların ay içindeki hizmetlerinin 30 günden eksikliği;

• • 1-İstirahat
  • 4-Gözaltına Alınma
  • 5-Tutukluluk
  • 8-Grev
  • 9-Lokavt
  • 10-Genel Hayatı Etkileyen Olaylar
  • 11-Doğal Afet
  • 18-Kısa Çalışma
  • 21-Diğer Ücretsiz İzin
  • 23-Yarım Çalışma Ödeneği
  • 24-Yarım Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler
  • 25-Diğer Belge/Kanun Türlerinden Gün Tamamlama,
  • 26-Kısmi İstihdama İzin Verilen Yabancı Uyruklu Sigortalı
  • 27-Kısa Çalışma ve Diğer
  • 28-Pandemi Ücretsiz İzin
  • 29-Pandemi Ücretsiz İzin ve Diğer

         Hallerden kaynaklanması halinde, bu kodlar kullanılabilecektir. 

Ancak, uygulamada, bazı durumlarda, örneğin, yabancı uyruklu kişinin izinsiz veya mazeretsiz işe gelmemesi halinde devamsızlığa ilişkin (15) No’ lu eksik gün kodunun seçilmesi mümkün bulunmadığından, bu ve benzeri durumlarda ilgili işveren tarafından işe gelinmeyen günler için tam çalışma varmış gibi prim ödeme gün sayısı 30 gün bildirilmesinin yanı sıra, çalışılmayan günler için hak edilmeyen (yersiz) ücret ve prim ödenmek zorunda kalınmaktadır.

Benzer bir durum, yabancı uyruklu sigortalının çalışma izin süresi içinde ücretsiz izin alarak yurt dışına çıktığı ve bu durumun pasaport kayıtlarından anlaşılmasına rağmen sadece giriş ve çıkış yapılan sürelere ilişkin 2 + 2 = 4 günlük eksik gün girişine izin verilmesi nedeniyle 4 günlük süre dışında çalışılmayan (yurt dışında geçen) süreler için de söz konusu olmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumununun mevzuatındaki eksiklik nedeniyle, yukarıda belirtilen (çalışılmayan) süreler için yabancı sigortalıya ücret ve prim ödenmek zorunda kalınması işverenlerin mağduriyetine neden olduğu gibi, haksız hizmet kazandırılmasına da yol açmaktadır.  

Bu nedenle, çalışma izni almış yabancı uyruklu sigortalıların devamsızlık veya ücretsiz izinde bulunulan sürelerde ya da benzer durumlarda ilgili eksik gün kodlarının seçilebilmesi için Kurumca zaman geçirilmeden düzenleme yapılması önem arz etmektedir.

Hadi EYCE

Sosyal Güvenlik Uzmanı