2021-03-09

KAYITDIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELENİN BİR AYAĞI EKSİK OLDUĞU SÜRECE BİR MESAFE ALAMAZSINIZ!

---

Kayıtdışı istihdamın iki aktörü var bildiğiniz gibi. Birincisi kayıtdışı çalışan kişi yani işçi, diğeri kayıtdışı çalıştıran kişi yani işveren.

Kayıt dışı istihdamın önüne geçilebilmesi amacıyla işverenlere, yeni işe aldıkları işçilerini sigortalı işe giriş bildirgeleriyle, çalışanlarının prim günleri ile prime esas kazançlarını ise muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile bildirme yükümlülüğü getirilmiş; ayrıca beş ve üzerinde sigortalı çalıştıran işverenlere çalışanlarının ücretlerini banka kanalıyla ödemeleri zorunluluk kapsamına alınmıştır.

Bu yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverenlere sigortalı başına ve her bir ay için bir, iki, hatta beş asgari ücrete varan idari para cezaları uygulanmış, kayıt dışı sigortalı çalıştırdığı tespit edilen işverenler prim teşviklerinden yasaklanmış, asgari ücret destekleri faiziyle birlikte kendilerinden geri alınmıştır.

Ne var ki, tüm bu yaptırımlara rağmen kayıt dışı istihdamla mücadelede gelinen nokta bir iki puandan ileri gitmemiştir.

Verilen onlarca prim teşviklerine ve uygulanan idari para cezalarına rağmen kayıt dışı istihdamla mücadele noktasında bir iki puan iyileşmeden öte gidilemiyorsa, kayıt dışı istihdamın diğer ayağı olan sigortalı tarafında da artık bir şeyler yapma zamanı çoktan gelmiş de geçiyor demektir.

…

İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalılara ilişkin yapacakları bildirimlerle ilgili Kanun, Yönetmelik, Tebliğ ve Genelgelerde binlerce sayfa açıklama yer almasına rağmen, kayıt dışı istihdamın diğer ayağında yer alan sigortalıların işe başladıklarını SGK’ya bildirmeleri konusunda yapılan açıklamalar maalesef ki üç beş satırı geçmemektedir.

Bakın, bu konuda yazılan mevzuatı aynen aktarıyorum.

5510/8.maddede, “Sigortalılar, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, sigortalı olarak çalışmaya başladıklarını Kuruma bildirirler. Ancak, sigortalının kendini bildirmemesi, sigortalı aleyhine delil teşkil etmez.”

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 12. maddesinde “Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar, çalışmaya başladıklarını, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, örneği Ek-3’te bulunan sigortalı bildirim belgesi ile doğrudan veya internet ya da benzeri ortamda Kuruma bildirirler. Kurumca, sigortalının ilgili işveren tarafından bildirilmediğinin ya da bildirildiği hâlde sigortalı bildirimi arasında farklılık bulunduğunun tespiti hâlinde, durum, taahhütlü bir yazıyla sigortalıya, gerekirse işverene bildirilir. Yapılan bildirimlerin sonucunda farklılık giderilemezse, kontrol ve denetim sonucuna göre işlem yapılır. Sigortalının kendini bildirmemesi, sigortalı aleyhine delil teşkil etmez.”

2013/11 sayılı SGK Genelgesinde “Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar, çalışmaya başladıklarını, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, sigortalı bildirim belgesi (EK-9) ile doğrudan veya internet ya da benzeri ortamda Kuruma bildirebilirler. Kurumca, sigortalının ilgili işveren tarafından bildirilmediğinin ya da bildirildiği halde sigortalı bildirimi arasında farklılık bulunduğunun tespiti halinde, durum, taahhütlü bir yazıyla sigortalıya, gerekirse işverene bildirilir. Yapılan bildirimlerin sonucunda farklılık giderilemezse, kontrol ve denetim sonucuna göre işlem yapılır. Sigortalının kendini bildirmemesi, sigortalı aleyhine delil teşkil etmez.”

Evet, hepsi bu kadar.

2013/11 Genelgede yapılan açıklamaların Yönetmelikte yapılan açıklamaların tekrarı olduğunu  dikkate alındığınızda, uygulamanın diğer tarafı olan sigortalılarla ilgili yapılan açıklamaların kayıt dışı istihdamla mücadelede yetersiz kaldığı ortadadır.

…

Gelelim bu üç beş satırlık açıklamaya,

Kimsenin işe başladığını bildirdiği falan yok ama diyelim ki sigortalı işe başladığını SGK’ya bildirdi. İşveren tarafından bildirilmediğinin ya da bildirildiği halde sigortalı bildirimi arasında farklılık bulunduğunun SGK tarafından tespiti halinde, durumun gerekirse taahhütlü bir yazıyla işverene bildirilmesi tamam da, sigortalıya bildirilmesi ne demek?

Velev ki işveren sigortasını yapmamış ve durumu da sigortalıya bildirdiniz.

Ne diyeceksiniz sigortalıya?

Sigortan yapılmamış mı.

Veya bu bildirim üzerine ne yapacak sigortalı?

Başka bir merciiye mi şikayet edecek?

Sigortalı işverenine dönüp, benim sigorta girişimi neden yapmadın diye hesap mı soracak?

Diyelim ki işverene yaptığınız bildirim üzerine işveren işe giriş bildirgesini ve APHB’yi verdi.

Belgeler denetime sevk edilmeden işleme alınacak mı?

Bu belgelere neye göre idari para cezası uygulanacak? Kendiliğinden verilmiş gibi kabul edip düşük olan ceza mı uygulanacak, Kurum olarak ben tespit ettim deyip ağır olan ceza mı?

Bu bildirimler, işverenin teşviklerden yasaklanmasına veya asgari ücret desteklerinin geri alınmasına neden olacak mı?

Bir anda akla gelen sorular bunlar,

Madem genelgede bu konuda bir bölüm var, Yönetmelik maddesini tekrar etmek yerine bunları açıklamak daha doğru olmaz mıydı?

…

İncelediniz mi bilmiyorum,

e-Devlet’e sigortalıların işe başladıkları hususunu bildirmeleri amacıyla on numara bir uygulama konulmuş.

“4/A (SSK) Sigortalılarının Kendini Bildirmesi” başlığı altındaki uygulama ile çalışmaya başladığınız tarihten itibaren bir ay içinde, çalışmaya başladığınız işyerinin unvan ve adres bilgileri ile işe başlama tarihini SGK’ya bildirebiliyorsunuz.

Yapılan işlem hem basit, hem de birkaç dakikayı geçmiyor.

Bundan sonrası da artık SGK’nın işi.

Uygulamanın usul ve esaslarını belirleyip gereğini yapması gerekiyor.

...

Değerli okurlar,

2023 yılının Büyük Türkiye’si için her vatandaşın bu sevdaya bir tuğla koyması şart.

Tabi bunu da çalışarak, proje geliştirerek, aksayan yönlerimizi düzelterek başarabiliriz anca.

Kayıtdışı istihdam, memleketin en önemli sorunları arasında ilk sıralarda yer alıyorsa, sigortalı olarak çalışmaya başladıklarını SGK’ya bildiren vatandaşlarla ilgili mevcut uygulamanın anlatılması, eksikliklerinin giderilmesi ve mutlaka etkinliğinin artırılması şart.

Yeterli mi, değil elbette.

İşverenlere zorunlu kılındığı gibi, sigortalılara da işe başladıklarını bildirmeleri hususunda bir zorunluluk getirilebilir.

Sonuçta işveren bilecek ki, ben sigortalı yapmazsam, işçi nasıl olsa işe başladığını bildirecek.

Sigortalı bilecek ki, işe başladığımı bildirmezsem cezayla karşılaşırım.

Hem vatandaşların, hem de ülke geleceği için sigortalıların işe başladıklarını SGK’ya bildirmelerine yönelik kültürü tüm vatandaşlara aşılamamız şart.

Başarmalıyız bunu.

 

Eyüp Sabri DEMİRCİ

Sosyal Güvenlik Danışmanı