2020-10-06

DİKKAT! SÜRESİ DIŞINDA KENDİLİĞİNDEN VERECEĞİNİZ BİLDİRGELER BİLE ASGARİ ÜCRET DESTEĞİNİN GERİ ALINMASINA NEDEN OLABİLİR

---

Asgari ücretin işverenler üzerindeki yükünün hafifletilmesi amacıyla 2016 yılından bu yana belirli şartlar dahilinde işverenlere asgari ücret desteği verilmektedir. Asgari ücret desteği her ne kadar nakit olarak verilmese de işverenlerce ödenecek prim borçlarından mahsup edildiğinden, özellikle fazla sayıda sigortalı istihdam eden işverenler açısından yüksek rakamlara ulaşabilmekte ve işverenler açısından önemli bir kaynak oluşturmaktadır.

Ancak bu destek bazı durumlarda kesilmekte ve verilen destek tutarları işverenlerden gecikme zammıyla birlikte geri alınabilmektedir.

Bu bağlamda, kayıt dışı sigortalı çalıştırdığı veya sigortalılarının prime esas kazancını eksik bildirdiği tespit edilen işverenler yönünden asgari ücret desteğinin geri alınmasına ilişkin uygulama, her ne kadar işverenleri telafisi çok güç sonuçlara götürse de asgari ücret desteğinin başladığı 2016 yılından bu yana hiçbir değişiklik yapılmaksızın devam etmiştir.

Ne var ki, asgari ücret desteğinin başladığı 2016 yılından 2018 yılının sonuna kadar işverenlerce süresi dışında kendiliğinden verilen bildirgelerden dolayı asgari ücret desteklerinin geri alınması gibi uygulama yürütülmezken, 1/1/2019 tarihinden itibaren;

-2019/8 sayılı Genelgeyle 2019/Ocak ila Aralık aylarına ilişkin,  

-2020/10 sayılı Genelgeyle 2020/Ocak ila Aralık aylarına ilişkin

işverenlerce süresi dışında kendiliğinden verilen bildirgelere istinaden oluşan borçlar nedeniyle de asgari ücret destekleri geri alınabilmektedir.

2020 yılında tescil edilmiş işyerlerinden 2020/Ocak ila Aralık aylarına ilişkin 1/3/2021 tarihine kadar süresi dışında verilen bildirgeler nedeniyle borç tahakkuk etmişse asgari ücret desteği geri alınıyor.

2020 yılında tescil edilmiş işyerlerinin asgari ücret desteğinden yararlanabilmeleri için;

1-Aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içinde vermeleri

2- Ödeme vadesi geçmiş prim ve idari para cezası borçlarının bulunmaması

3-Cari aylara ilişkin sigorta primlerini yasal süresi içinde ödemeleri

4-2020/Ocak ila Aralık ayları arasında kayıt dışı sigortalı çalıştırdıkları veya sigortalılarının prime esas kazancını eksik bildirdikleri yönünde denetim raporu/mahkeme kararı/kamu kurum ve kuruluşlarından alınmış bir resmi yazı olmaması

gerekiyor.

Bu şartların dışında 2020 yılında tescil edilmiş işyerlerinden süresi dışında kendiliğinden verilen bildirgelerden dolayı bir borç oluştuğu durumlarda da asgari ücret destekleri geri alınmaktadır.

2020/10 sayılı Genelgede yapılan açıklamalara göre 2020 yılında tescil edilmiş ve 2020 yılında asgari ücret desteğinden usulüne uygun yararlanmış işverenlerce 1/3/2021 tarihine kadar 2020/Ocak ila Aralık aylarına ilişkin yasal süresi dışında kendiliğinden verecekleri bildirge ile bir borç tahakkuk eder ise, bildirgenin ilişkin olduğu ayda/aylarda yararlanılmış asgari ücret destekleri gecikme zammıyla birlikte geri alınmaktadır.

Ayrıca 2020/Ocak ila Aralık aylarına ilişkin süresi dışında verilecek bildirge nedeniyle tahakkuk eden prim borcu, tahakkuk ettiği tarihi izleyen ayın sonuna kadar ödenmediği takdirde, borcun ödendiği tarihe kadar yararlanılmış asgari ücret destekleri de yine gecikme zammıyla birlikte geri alınmaktadır.

Örneğin, 2020 yılında tescil edilmiş ve asgari ücret desteğinden yararlanmış bir işveren tarafından 2020/Şubat ve Mart aylarına ilişkin kendiliğinden yasal süresi dışında verdiği bildirge sonrasında 12/10/2020 tarihinde prim borcu tahakkuk ettiği düşünüldüğünde,

-2020/Şubat ve Mart aylarına ilişkin asgari ücret destekleri her halükarda geri alınacak,

-2020/Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarına asgari ücret destekleri ise, süresi dışında verilen 2020/Şubat ve Mart ayına ait bildirgelerden kaynaklı prim borcu 30/11/2020 tarihine kadar ödenir ise geri alınmayacak; 30/11/2020 tarihine kadar ödenmez ise geri alınacaktır.

Söz konusu uygulama 2020 yılı öncesinde tescil edilmiş olmasına rağmen, 2019 yılında sigortalı çalıştırmamış işyerleri için de aynı şekilde yürütülecek.

2020 yılında verilecek asgari ücret desteklerine ilişkin 5510/Geçici 80. maddede “2019 yılından önce bu Kanun kapsamına alınmış ancak 2019 yılında sigortalı çalıştırmamış iş yerleri hakkında birinci fıkranın (b) bendi hükümleri uygulanır.” hükmü yer almaktadır.

Dolayısıyla, 2020 yılında tescil edilmiş işyerlerince geriye yönelik verilecek bildirgelerle bir borç tahakkuk etmiş ise ilgili aylardaki asgari ücret desteklerinin geri alınmasına ilişkin uygulama 2020 yılından önce tescil edilmiş olmasına rağmen 2019 yılında sigortalı çalıştırılmamış işyerleri için de aynı şekilde yürütülmektedir.

Diğer taraftan 2020/10 sayılı Genelgede, sözkonusu uygulamanın belge türü/kanun numarası değişikliği nedeniyle düzeltme amaçlı yapılacak işlemler sonrasında prim borcu oluştuğu durumlar için de yapılacağı belirtildiğinden, muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin düzenlenmesi sırasında sigortalıların tabi olduğu belge türünü hatalı seçen veya prim teşviklerinden yersiz yararlanan işverenlerce düzeltme amaçlı verilecek iptal/ek bildirgeler nedeniyle bir borç tahakkuk ettiğinde de ilgili aylardaki asgari ücret destekleri aynı şekilde geri alınacaktır.

Uygulama değişikliği ikincil mevzuat da yapıldı.

Cari yılda tescil edilmiş işyerleri yönünden asgari ücret desteğinin hangi durumlarda uygulanmayacağına ve hangi durumlarda geri alınacağında dair 2016 ila 2018 yılında yararlanılanacak asgari ücret desteklerine ilişkin 5510/Geçici- 68/71/75. maddelerde yer alan hükümler ile 2019 ve 2020 yılı asgari ücret desteklerine ilişkin Geçici 78. ve Geçici 80. maddelerde yer alan hükümler de herhangi bir değişiklik bulunmamaktadır.

İlgili maddelerde, teşvikten yararlanılması sırasında, “işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili ….. yılı Ocak ila Aralık aylarına/dönemine ait aylık prim ve hizmet belgelerini veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini yasal süresi içerisinde vermediğinin, sigorta primlerini yasal süresinde ödemediğinin, denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan soruşturma ve incelemelerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediğinin veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi, Kuruma prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunması hâllerinde birinci fıkranın (b) bendine ilişkin hükümler uygulanmaz.” hükümleri yer almaktadır.

Maddede yer alan bu düzenleme ile kanun koyucu vadesi geçmiş borç olmama şartına bakarken, asgari ücret desteğinden yararlanıldıktan sonra değil, yararlanılması sırasında vadesi geçmiş borcun olmama şartını aramıştır.

Asgari ücret desteğinin hangi durumda geri alınacağı ise Geçici 80. maddede yer alan ” …sigortalıların prime esas kazançlarını 2020 yılı Ocak ila Aralık ayları/dönemi için eksik bildirdiği tespit edilen iş yerlerinden İşsizlik Sigortası Fonunca karşılanan tutar, gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınır ve bu iş yerleri hakkında bu madde hükümleri uygulanmaz.” hükmüyle, sigortalının prime esas kazancının eksik bildirildiği yönünde yapılmış bir tespit varsa alınabileceği açıkça ortaya konulmuştur.

Kaldı ki, prim teşviklerinden yararlanılması sırasında da ödeme vadesi geçmiş borcun bulunmama şartı aranılmasına rağmen, bu şartın sağlanmış olup olmadığı bildirgenin düzenlendiği tarihteki mevcut duruma bakılarak tespit edilmektedir. Prim teşviklerinden yararlanıldıktan sonra geriye yönelik kendiliğinden verilen bildirgeler sonrasında, hatta kayıt dışı sigortalı çalıştırıldığının tespitinin ardından resen düzenlenen bildirgeler sonrasında bile oluşan prim borçları nedeniyle evvelce yararlanılmış prim teşviklerinin geri alınması gibi bir uygulama yürütülmemektedir.

Sonuç olarak, asgari ücret desteğiyle ilgili 2016 ve 2018 yıllarına ilişkin çıkartılan yasalarda yer alan hükümlerle 2019 ve 2020 yıllarına ilişkin çıkartılan yasalarda yer alan hükümlerin aynı olmasına ve yasa hükmünde desteklerin geri alınmasının yalnızca kayıt dışılığın tespiti durumunda yapılacağı açıkca belirtilmesine rağmen, uygulamanın 2019 ve 2020 yılına munhasıran neden değiştirildiği anlaşılamadığı gibi, işverenlerce yasal süresi dışında kendiliğinden verilen bildirgelerden dolayı asgari ücret desteklerinin geri alınmasının yasaya aykırı olduğu, bu nedenle 2019/8 sayılı Genelgeyle başlayıp 2020/10 sayılı Genelgeyle devam ettirilen uygulamadan bir an evvel dönülmesi gerekmektedir.

İşverenlere tavsiyem,

Yasal süresi dışında kendiliğinden verdikleri bildirgeler nedeniyle ilgili aylardaki asgari ücret destekleri geri alınmış ise, yapılan işleme karşı Kuruma itiraz etmeleri, itirazın reddi veya 60 günlük süre içinde itiraza cevap verilmemesi halinde iş mahkemesine başvurmaları yönünde olacaktır.

Sosyal Güvenlik Danışmanı

Eyüp Sabri DEMİRCİ