2020-10-02

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDEN YARARLANAN İŞÇİLER İŞSİZLİK ÖDENEĞİNE NASIL HAK KAZANIRLAR?

---

İşsizlik ödeneğinden yararlanmada genel kural, sigortalının iş akdinin feshinden önceki;

-Son 120 gün içinde iş akdinin devam etmiş olması,

-Son üç yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,

-İş akdinin, İşsizlik Sigortası Kanununun 51. maddesinde sayılan haller nedeniyle sora emiş olması

Şeklindedir.

Ancak, Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmeliğin 7/8. fıkrasında yer alan “Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçi, işsizlik sigortasından yararlanmak için 4447 sayılı Kanunda öngörülen koşullar gerçekleşmeden işsiz kalırsa, kısa çalışma ödeneği aldığı süre düşüldükten sonra, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneğinden yararlanır.” açıklamaları doğrultusunda kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış sigortalıların işsizlik ödeneğinden yararlanma şartlarında bazı farklılıklar bulunmaktadır.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlandıktan sonra iş akdi feshedilen sigortalılar işsizlik ödeneğine nasıl hak kazanırlar?

Normal şartlar altında istifa ederek veya emeklilik nedeniyle ya da işsizlik ödeneğinden yararlanmak için yasada aranılan fesih nedenleri dışındaki bir fesih nedeni bildirilerek işten ayrılmış çalışanların 120/600 gün şartlarını sağlamış olsalar bile işsizlik ödeneğinden yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır.

Bu kuralın tek istisnası ise kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış sigortalılarla ilgili yapılan uygulamadır.

Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmeliğin 7/8. fıkrasında yer alan düzenlemelere istinaden İŞKUR tarafından yayımlanan 2020/1 sayılı Pasif İşgücü Hizmetleri Genelgesinde;

“4447 sayılı Kanunun Ek 2 nci maddesine göre KÇÖ’ye hak kazanabilmek için iş sözleşmesinin feshi dışında İÖ’ye hak kazanma koşullarının sağlanmış olması gerekmektedir. Bu nedenle sistem arka planında ilgililer adına oluşturulacak veya daha önce oluşturulmuş İÖ hak sahipliği üzerinden KÇÖ ödemesi yapılmaktadır.

KÇÖ’den yararlanan kişinin yeni bir ödeneğe hak kazanamayacak şekilde iş sözleşmesi sona ermesi halinde (KÇÖ başlama tarihi ile işten çıkış tarihi arasındaki sürenin 600 günden az olması, fesih nedeninin 4447 sayılı Kanun kapsamında olmaması, son 120 gün koşulunun sağlanamaması gibi nedenler), kısa çalışmanın başladığı tarih itibariyle sistemde ilgililer adına belirlenen İÖ hak sahipliği üzerinden, varsa mahsuplaşma yapıldıktan sonra kalan süre kadar, fesih tarihinden itibaren ödeme planı oluşmaktadır. Ancak, ödemenin başvuru tarihinden itibaren yapılması gerektiğinden İÖ bildirgesinin fesih tarihini izleyen gün ile İş Almaya Hazır Olmama gerekçesiyle kesilmesi ve başvuru tarihi ile başlatılması gerekmektedir. “ şeklinde açıklama yapılmıştır.

Genelgede yapılan açıklamalara göre kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış sigortalıların işsizlik ödeneğinden yararlanma şartları, kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşup oluşmadığına ve kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihten iş akdinin fesh edildiği tarihe kadar yeni bir işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşup oluşmadığına göre değişmektedir.

Kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşmuş sigortalılar yönünden

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan sigortalıların, kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarih itibariyle en az 120/600 gün şartlarına sahip olmaları halinde kısa çalışmanın başladığı tarih itibariyle işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşturulmaktadır.

Dolayısıyla kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış sigortalı için kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşturulmuş ve kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihten iş akdinin fesh edildiği tarihe kadar yeni bir işsizlik ödeneğine hak kazanmadan iş akdi fesh edilmiş ise, sigortalıya fesih nedeni her ne olursa olsun (fesih nedeninin işsizlik ödeneği almaya uygun bir neden olup olmadığına bakılmaksızın) kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte oluşturulmuş hak sahipliği üzerinden belirlenmiş süre kadar işsizlik ödeneği verilmektedir.

Örneğin, 25/4/2020 tarihinden itibaren kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış bir sigortalının 25/4/2020 tarihi itibariyle 240 gün süreyle işsizlik ödeneği hak sahipliğinin oluştuğu ve  iş akdinin 17/12/2020 tarihinde istifa ederek ya da işsizlik ödeneğinden yararlanılmasına imkan sağlayan veya sağlamayan bir nedenle sona erdiği düşünüldüğünde, bu sigortalı kısa çalışmanın başladığı tarihte oluşturulmuş süre kadar (240 gün süreyle) işsizlik ödeneğinden yararlanabilecektir.

Kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşmamış sigortalılar yönünden

4447/Ek-2. maddeye göre sigortalının kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, iş akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi gerekiyor. Başka bir anlatımla sigortalının kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için yazının giriş bölümünde izah ettiğim 120/600 gün şartlarını sağlamış olması gerekiyor. Ancak Covid-19 kaynaklı zorlayıcı sebep nedeniyle yapılacak kısa çalışmalarda, çalışanların kısa çalışma ödeneğinden yararlanmalarında aranılan 120/600 gün şartı, 4447/geçici 23. madde ile 60/450 gün olarak değiştirilmiştir.

Dolayısıyla evvelce kısa çalışma ödeneğinden iş akdinin feshi hariç işsizlik ödeneğinden yararlanma şartlarını sağlayan (120/600 gün) sigortalılar yararlanabilmekte iken, 4447/geçici 23. madde ile yapılan düzenleme sonrasında Covid-19 kaynaklı zorlayıcı nedenlerle verilen kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış sigortalılar yönünden 60/450 gün şartını sağlayanların da yararlanmalarına imkan sağlanmıştır.

Bu bağlamda, 60/450 gün şartını sağlamış olmaları nedeniyle kısa çalışma ödeneğinden yararlanmalarına rağmen, kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte 120/600 gün şartını sağlayamayan sigortalılar için kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşturulmamaktadır.

Sonuçta, kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış sigortalının, kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarih itibariyle 120/600 gün şartını sağlamamış olması halinde, iş akdinin feshi sonrasında işsizlik ödeneğinden yararlanabilmesi için fesih tarih itibariyle hem 120/600 gün şartını sağlamış olması, hem de iş akdinin İşsizlik Sigortası Kanunun 51. maddesinde sayılan nedenlerden biri ile sona ermiş olması gerekiyor.

Örneğin, 18/5/2020 tarihinden itibaren kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış bir sigortalının 18/5/2020 tarihi itibariyle 120/600 gün şartlarını sağlamamış olmasına rağmen iş akdinin feshedildiği 20/12/2020 tarihi itibariyle 120/600 gün şartını sağladığı düşünüldüğünde, iş akdinin fesih nedeni olarak işverence işsizlik ödeneği almaya;

-Uygun bir fesih nedeni bildirilmiş ise işsizlik ödeneği alabilecek

-Uygun bir fesih nedeni bildirilmemiş ise işsizlik ödeneği alamayacaktır.

Örnekteki sigortalı, iş akdinin işsizlik ödeneği almaya uygun bir fesih nedeni bildirilerek sona ermesine ve iş akdinin sona erdiği tarihten önce 120 gün iş akdine tabi çalışma şartının yerine getirmesine rağmen, fesih tarihinden önceki (20/12/2020 tarihinden önceki) üç yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası priminin bulunmaması durumunda, işsizlik ödeneğine hak kazanamayacaktır.

Kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihten iş akdinin feshedildiği tarihe kadar geçen süre içinde yeni bir işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşan sigortalılar yönünden

Kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte 120/600 gün şartlarına sahip olması nedeniyle işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşturulmuş sigortalının kısa çalışmanın başladığı tarihten iş akdinin feshedildiği tarihe kadar yeni bir işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşması durumunda, işsizlik ödeneği kısa çalışmanın başladığı tarihteki hak sahipliğine göre değil, iş akdinin fesh edildiği tarihteki hak sahipliğine göre bağlanmaktadır.

Örneğin, 23/4/2020 tarihinden itibaren kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış bir sigortalının 23/4/2020 tarihi itibariyle 180 gün süreyle işsizlik ödeneği hak sahipliğinin bulunduğu, ancak iş akdinin 17/12/2022 tarihinde işsizlik ödeneği almaya uygun bir fesih nedeni bildirilerek fesh edildiği ve 17/12/2022 tarihinde 240 gün süreyle işsizlik ödeneğine hak kazandığı düşüldüğünde bu sigortalıya yeni hak sahipliği üzerinden 240 gün süreyle işsizlik ödeneği bağlanacaktır.

Örnekteki sigortalının kısa çalışmanın başladığı 23/4/2020 tarihinde 240 gün işsizlik sigortası hak sahipliğinin bulunmasına karşın, iş akdinin feshedildiği 17/12/2022 tarihinde 180 günlük yeni bir hak sahipliği oluştuğu durumda ise fesih tarihi itibariyle oluşan 180 günlük hak sahipliği üzerinden işsizlik ödeneği bağlanacaktır.

İşsizlik ödeneğinin hesaplanması sırasında, sigortalının kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki kazançları mı, fesih tarihten önceki kazançları mı dikkate alınacak?

4447/50. maddede “Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez.” hükmü yer almaktadır.

Normal şartlar altında işsizlik ödeneğine hak kazanan sigortalılara ödenecek işsizlik ödeneğinin hesaplanması sırasında, öncelikle fesih tarihinden önceki son dört ayın brüt kazanç ortalamasının % 40’ı hesaplanmakta, sonrasında bu şekilde hesaplanan aylık kazanç ile brüt asgari ücretin % 80’i kıyaslanmaktadır. Yapılan kıyaslama sonucunda ortalama kazancın % 40’ı brüt asgari ücretin %80’ini geçmiyor ise hesaplanan ortalama kazancın % 40’ı üzerinden; geçiyor ise brüt asgari ücretin % 80’i üzerinden işsizlik ödeneği bağlanmaktadır.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlandıktan sonra iş akdi feshedilen sigortalılar da ise;

-İşsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneğinin başladığı tarihte olumuş hak sahipliğine göre ödenecek ise, kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki dört aylık kazanç ortalamasının % 40’ı ile kısa çalışmanın başladığı tarihteki asgari ücretin % 80’i kıyaslanarak,

-İşsizlik ödeneği, iş akdinin feshedildiği tarihte oluşmuş hak sahipliğine göre ödenecek ise, iş akdinin feshedildiği tarihten önceki dört aylık kazanç ortalamasının % 40’ı ile iş akdinin feshedildiği tarihteki asgari ücretin % 80’i kıyaslanarak,

Ödenmektedir.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılmış süreler işsizlik ödeneği süresinden düşülecek mi?

İşsizlik Sigortası Kanununun Ek-2’nci maddesinde  “Bu maddede yer alan kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.

Kanunda yer alan bu yetkiye istinaden Sayın Cumhurbaşkanımızın 30/6/2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 29/6/2020 tarihli ve 2706 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı Eki Kararın 2. maddesinde yer alan “Yeni koronaviriüs (Covid-19) nedeniyle dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar kapsamındaki zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülmez.” hükmüne istinaden, kısa çalışma ödeneğinden yararlanılan süreler işsizlik ödeneği süresinden düşülmemektedir.

Sosyal Güvenlik Danışmanı

Eyüp Sabri DEMİRCİ