KADINLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞMASINDA KURALLAR

Gece Çalışmasının Tanımı ve Süre Sınırı

İş Kanunu Madde 69’da "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönem olarak tanımlanmıştır.  Aynı madde gereği Kural olarak işçilerin gece yedi buçuk saatten fazla çalıştırılması yasaktır. Ancak, turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti ve Türk Petrol Kanunu uyarınca petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.  Turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti kapsamında yürütülen işlerle ilgili getirilen düzenleme 23.04.2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir.( 6645 sayılı Kanunun 37. Maddesi) Bu nedenle yürürlük tarihinden sonra, çalışanın yazılı onayı alınmak şartıyla Turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti kapsamında yürütülen işlerde gece 7,5 saatin üzerinde çalışma yapılması mümkündür. ( Türk Petrol Kanunu uyarınca petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerle ilgili düzenleme  22/12/2022 tarihli ve 7429 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle getirilmiştir)

Nitekim  Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2021/7759 E., 2021/12375 K., 21.9.2021 Tarihli kararında;

“İş Kanunu’nun 69. maddesinde gece kavramının tanımı yapılmış olup, çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir (m.69/1). İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez (m.69/3). Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayı ile yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabileceği öngörülmüş ise de bu işçiler dışındaki işçilerin gece çalışmaları aynı maddenin üçüncü fıkrası uyarınca günde yedi buçuk saati geçemez (04.04.2015 tarihli ve 6645 Sayılı Kanun’un 37. maddesiyle 4857 Sayılı Kanun’un 69. Maddesine ek cümle). Benzer hükümler 06.04.2004 tarihli İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde de mevcut olup, Yönetmeliğin “Fazla Çalışma Yapılamayacak İşler” başlığını taşıyan 7. maddesinde “İş Kanunu’nun 69. maddesinin l. fıkrasındaki tanıma göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işler sayılmıştır. Diğer taraftan, gündüz işi sayılan çalışmalara ek olarak bu Yönetmelikte öngörülen fazla çalışmaların gece döneminde yapılabileceği kurala bağlanmıştır. Bu itibarla turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işyerlerindeki işçiler dışındaki işçiler bakımından, gece çalışmaları yönünden haftalık kırk beş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa dahi, günde yedi buçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Değişikliğin yürürlüğe girdiği 04.04.2015 tarihinden sonraki dönem için ise, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işyerlerindeki işçilerin 7,5 saati aşan gece çalışması için yazılı onay vermeleri halinde, bu süreyi aşan gece çalışması yapmalarının önünü açılmıştır.

Somut uyuşmazlıkta davacının davalıya ait hastanede hemşire olarak görev yaptığı, yani sağlık alanında faaliyet gösteren bir işyerinde çalıştığı uyuşmazlık konusu değildir. Davacı, 08.00-17.00 ve 17.00-08.00 saatleri arasında olmak üzere iki vardiya ile çalıştığını, ayda 12-13 kez 17.00-08.00 saatleri arasında çalışarak nöbet tuttuğunu, bu çalışmalarının karşılığı olan ücretlerinin ödenmediğini ileri sürmüş, mahkemece davacının fazla çalışma ücretine hak kazanmadığına dair bilirkişi raporuna itibar edilerek fazla çalışma ücreti talebinin reddine karar verilmiştir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, “...giriş-çıkış raporlarda davacının davalı hastaneye giriş ve çıkış saatleri ile mesai saatlerinin dökümü yapılmış olup, buna göre davacının aylık fazla çalışma saatlerinin bulunduğu dönemlerde ücret pusulalarına hafta içi günleri veya hafta tatili olan Pazar günü olma durumuna göre FM-1 ve FM-3 tahakkuklarının yapıldığı ve söz konusu tutarların FM-1 için %50, FM-3 için %100 zamlı olarak davacıya ödendiği, ücret pusulalarında fazla mesai tahakkuku bulunmayan aylarda ise davacının kart okuma (giriş-çıkış) raporlarına göre aylık çalışılması gereken saatlerin altında eksik çalışması (veya fazla çalışması olmaması) nedeniyle tahakkukunun bulunmadığı” gerekçesiyle davacının fazla çalışma ücretine hak kazanmadığı belirtilmiştir. Ancak, bilirkişi tarafından davacının haftalık 45 saati aşan çalışmalarının dışında, günlük 11 saati aşan çalışmaları ile 7,5 saati aşan gece çalışmaları yönünden herhangi bir değerlendirme yapılmadığı anlaşılmaktadır. Raporda her ne kadar, kart okuma listelerine göre yapılan fazla çalışmaların ücret pusulalarında tahakkuk ettirilerek davacıya ödendiği belirtilmiş ise de, kayıtlar üzerinde davacının haftalık 45 saati aşan, haftalık 45 saati aşmasa dahi günlük 11 saati aşan veya 7,5 saati aşan gece çalışmaları yönünden inceleme yapılmamıştır. İlk Derece Mahkemesince eksik inceleme ile hüküm kurulması; Bölge Adliye Mahkemesince de davacının bu yöndeki istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi hatalıdır. Bu sebeple öncelikle, davacının haftalık 45 saati aşan bir çalışması olup olmadığı, haftalık 45 saati aşan çalışmasının bulunmaması halinde günlük 11 saati aşan çalışma yapıp yapmadığı yönünde denetlenebilir şekilde inceleme yapılmalı, buna göre davacının fazla çalışma yapıp yapmadığı belirlenmelidir. Ayrıca, İş Kanunu’nun 68. maddesi dikkate alınarak sağlık alanında faaliyet gösteren işyerinde çalışan davacının, değişikliğin yürürlüğe girdiği 04.04.2015 tarihinden önceki dönem yönünden ise 7,5 saati aşan gece çalışmasının karşılığının fazla çalışma ücreti olarak ödenmesi gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.”Şeklinde karar vermiştir.

Yargıtay 9. H.D’nin 10.01.2023 tarihli ve 2022/16457 Esas, 2023/169 Karar sayılı ilâmının ilgili kısmı da şu şekildedir:

"4. 4857 sayılı Kanun'un 69 uncu maddesinde gece kavramının tanımı yapılmış olup çalışma hayatında gece en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her hâlde en fazla 11 saat süren dönemdir. Türk Hukukunda işçilerin gece çalışma süresinin 7,5 saati geçemeyeceği genel bir kural olarak belirlenmiş olup istisna kapsamındaki işçiler hariç olmak üzere, bu süreyi aşacak şekilde çalışma yapılması Kanun gereği mümkün değildir. Bu hüküm karşısında kanun koyucunun gece çalışmalarında belli bir zaman dilimi içinde denkleştirme usulü ile çalışılmasını öngören bir kural koymadığı söylenebilir (Muhittin Astarlı, İş Hukukunda Çalışma Süreleri, Ankara 2008, s. 290). Postalar hâlinde çalışma yapılan işyerlerinde ise, gece çalışmaları yönünden 7,5 saati aşan bir çalışma yapılamamakla birlikte gündüz postasında, 11 saati aşmamak kaydıyla yoğunlaştırılmış çalışma yapılarak kısmi bir denkleştirme yapılabilir (Astarlı, s. 292). Ancak bu hâlde dahi gece çalışma süresinin 7,5 saati geçmemesi kuraldır. 04.04.2015 tarihli ve 6645 sayılı Kanunun 37 nci maddesi ile 4857 sayılı Kanun'un 69 uncu maddesine ek cümle ile turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayı ile 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabileceği öngörülmüş ise de bu işçiler dışındaki işçilerin gece çalışmaları aynı maddenin üçüncü fıkrası uyarınca günde 7,5 saati geçemez. Bu nedenle gece çalışmaları yönünden haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa dahi, günde 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Değişikliğin yürürlüğe girdiği 04.04.2015 tarihinden önceki dönem için turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işyerlerindeki işçiler için de bu kural geçerlidir. 04.04.2015 tarihinden sonraki dönem için ise turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işyerlerindeki işçilerin 7,5 saati aşan gece çalışması için yazılı onay vermeleri hâlinde, bu süreyi aşan gece çalışması yapmalarının önü açılmıştır. "

Diğer taraftan, turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti ve Türk Petrol Kanunu uyarınca petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde gece 7,5 saatin üzerinde çalışma için yazılı onay vermemiş işçilerin de 7,5 saatin üzerinde çalıştırılmaları yasak çalışma kapsamında olacaktır.

Yargıtay 9. HD., E. 2024/6368 K. 2024/10006  25.6.2024 tarihli kararında da “Ancak dosya kapsamında, davacı işçinin 7,5 saati aşan gece çalışmasına yazılı olarak onay verdiğini gösterir hiçbir belgeye rastlanmamıştır. Dosya içerisinde yer alan puantaj kayıtları ve çalışma çizelgelerine göre davacının pandemi dönemi dışında 20.00-06.00 saatleri arasını kapsayacak şekilde ve 7,5 saati aşan gece çalışmalarının bulunduğu da sabittir. Bu itibarla bahsi geçen dönem açısından davacının gece 7,5 saati aşan çalışmalarının tespiti ile fazla çalışma alacağının hesaplanarak hüküm altına alınması gerekirken yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm tesisi bozmayı gerektirmiştir.” gerekçesi ile yazılı onay alınmayan hallerde fazla mesainin  7,5 saat sınırına göre hesaplanacağını belirtmiştir.

Postalar halinde çalışmanın ayrıntıları Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 5. Maddesine göre gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış işçilerin çalıştırılması yasaktır. Ayrıca Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik Md.5 te de gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işlerde 18 yaşını doldurmayan işçilerin çalıştırılamayacağı  düzenlenmiştir.Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin düzenlemeler, 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik ile belirlenmiştir. Bu düzenlemeler, kadın çalışanların sağlık ve güvenliğini korumayı amaçlamaktadır.

Yukarıda açıklamış olduğumuz gece çalışmasında süre sınırlamalarına Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 5. Maddesinde de yer verilmiştir.  

İş Kanunu 63. Maddesinde ve İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin 4. Maddesinde, genel bakımdan çalışma süresinin haftada en çok kırkbeş saat olduğu, işçilerin günlük çalışma süresinin her ne şekilde olursa olsun 11 saati geçemeyeceği belirtilmiştir.

Bu açıklamalara göre, günlük çalışma süresine ilişkin yasal düzenlemeler “emredici” niteliktedir. İşçinin haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa dahi, gece 7,5 saati(istisnalar hariç) , günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma kabul edilir; bu çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir.

Hamilelik ve Emzirme Döneminde Gece Çalışması Yasağı

Gebe olduğu doktor raporuyla tespit edilen kadın çalışanlar, doğuma kadar gece postalarında çalıştırılamazlar. Emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bir yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Ancak emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde altı ay daha uzatılır. (Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik Md.9)

Gebe ve emziren kadınlar sadece gündüz postalarında çalıştırılmak zorundadır. Diğer taraftan Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik Madde 9 uyarınca gebe ve emziren kadınların gündüz saatlerindeki çalışmaları da 7,5 saati geçemez.  Gebe ve emziren kadınlara fazla çalışma yaptırılması yasaktır.

Ulaşım Güvencesi

Belediye sınırları dışındaki işyerleri ile belediye sınırları içinde olup posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçlarıyla gidip gelme zorluğu bulunan işyerlerinde, işverenler gece postalarında çalıştıracakları kadın çalışanları uygun araçlarla ikametgahlarına en yakın merkezden işyerine götürüp getirmekle yükümlüdürler. (Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik Md.6)

Sağlık Kontrolleri ve Rapor Zorunluluğu

Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce ve sonrasında düzenli aralıklarla sağlık muayenelerinin yapılması ve çalışmaya engel bir durumun olmadığına dair sağlık raporlarının alınması gerekmektedir. (Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik Md.7)

Eşlerin Gece Postasında Çalışması

Kadın çalışanın eşi de aynı veya farklı bir işyerinde gece postasında çalışıyorsa, kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalışması eşinin çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir. Aynı işyerinde çalışan eşlerin aynı gece postasında çalışma istekleri, işverence imkan dahilinde karşılanır. (Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik Md.8)

Av. Esma GÜLBENK

Kötü Makaleyi Değerlendirin: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Çok İyi
		Yazdır