2016-01-02

ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARINDA DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ

---

4857 sayılı İş Kanunu 15. Maddesi; “Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.” Hükmünü içermektedir.

İş sözleşmesinde taraflar isterse deneme süresi kararlaştırabilirler. Bu süre bireysel iş sözleşmelerinde en fazla 2 ay olabilmektedir.

Deneme süresi içinde fesih halinde, tarafların bildirim  sürelerine uyulması gerekmediği gibi tazminat ödenmesi de gerekmeden iş akdi feshedilebilir. Belirli süreli iş sözleşmelerinde deneme süresi öngörülmüş ise bu süre içinde taraflarca iş akdi feshedilebilir.  Usulüne uygun olarak konulmuş bir deneme süresi içinde iş akdi feshedilirse kalan sürenin talebi mümkün değildir.

Deneme süresi hem belirsiz süreli hem de belirli süreli iş sözleşmelerinde kararlaştırılabilir.  Kanunda sözleşme türü konusunda bir ayrım yapılmamıştır. Yargıtay da pek çok kararında “Belirli süreli iş sözleşmelerinde, 4857 sayılı Yasanın 15. maddesinde değinilen sürenin aşılmaması koşuluyla deneme süresi konulabilir.”  Şeklinde bunu ifade etmiştir. ( Örneğin, Yargıtay 9. H.D. 2012/ 23674 E. 26556 K , 9. H.D. 07.03.2011 tarih, 2011/06510 E, 14.03.2013 tarih, 2010/51009 E. 2013/08916 K.)

İşçi, iş sözleşmesinin yapıldığı tarihten sonraki bir tarihte işe başlamışsa, deneme süresinin başlangıcı sözleşmenin yapıldığı tarih değil, işçinin fiilen çalışmaya başladığı tarih olmalıdır. Hastalık, grev gibi iş sözleşmesini askıya alan nedenler  deneme süresinin işlemesine engel olmaz.

Deneme süresi aynı işçi ile aynı işveren arasında kural olarak bir kez kararlaştırılabilir. Daha önce aynı işyerinde çalışmış ve aynı işi yapmış bir işçinin, tekrar işe alınması halinde deneme süreli iş sözleşmesi yapılması, iyi niyete aykırı olacağından bu deneme süresi geçerli sayılmamalıdır. Deneme süresi yapılırken MK 2. maddesindeki dürüstlük kuralı geçerli olduğundan, iş kanununda açıkça belirtilmemiş olsa da müessesenin yararlılığından hareketle, işçi daha önce o işyerinde çalışmışsa, yeniden deneme süresi kararlaştırılması objektif iyi niyet kurallarına aykırı olacaktır. Nitekim Yargıtay 9. H.D. 19.04.2012 tarih, 3997 E. 13803K sayılı ilamında, “aynı işverene ait işyerinde çalışırken veya daha önce çalıştığı işyerine ikinci kez işe girişinde öngörülen deneme kaydı geçersizdir.” Şeklinde karar vermiştir.

5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu 9. Maddesi 4. Fıkrası’nda  “Kurumlarda görev yapan yönetici, öğretmen, uzman öğretici ve usta öğreticiler, bu Kanun hükümleri saklı kalmak üzere;  Sosyal güvenlik ve özlük hakları yönünden; 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu, hükümlerine tabidir.” Hükmünü içermektedir. 

Diğer taraftan Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği 43. Maddesinde “4857 sayılı İş Kanununun hükümlerine göre kurucu veya kurucu temsilcileri ile eğitim personeli arasındaki iş sözleşmeleri, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan sözleşme formu (EK-5) esas alınarak en az bir yıl süreli olmak üzere üç nüsha düzenlenir ve taraflarca imzalanır. Bu sözleşmelerin bir nüshası, çalışma izni düzenlenmek üzere ilgili mercide, bir nüshası kurucu veya kurucu temsilcisinde kalır, diğer nüshası ise sözleşmeye taraf olan personele verilir” hükmüne yer verilmiştir.

Yönetmelik ekinde yer alan sözleşme örneği 4. Maddesinde “Kurucu veya kurucu temsilcisi veya görev alan eğitim personeli sözleşmeleri, 4857 sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerine göre feshedilir.“ hükmüne yer verilmiştir.

Özel öğretim kurumları mevzuatında deneme süreli sözleşme yapılamayacağına dair bir hüküm yer almamaktadır. Aksine ilgili kanun ve yönetmelikte 4857 sayılı İş Kanunu’na atıf yapılmış olup, örnek sözleşmede de fesihlerin 4857 sayılı Kanun hükümlerine göre yapılacağı belirtilmiştir.

Bu açıklamalardan yola çıkarak,  özel öğretim kurumlarında çalışan eğitim personeli ile deneme süreli iş sözleşmesi yapılabileceği, ancak müşavirliğimizce aynı personelle sözleşme yenilenmesi halinde yeniden deneme süresi öngörülemeyeceği kanaatine varılmıştır.

Av. Esma GÜLBENK